«Είναι αδύνατον ο πολιτισμός να μην επιδράσει στο περιβάλλον»

Και ο γραμματέας του κόμματος, Δημήτρης Κουτσούμπας, και πολλά στελέχη του ΚΚΕ έχουν καταφερθεί δημοσίως πολλές φορές εναντίον της λεγόμενης «πράσινης ανάπτυξης». Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει μια διαφορετική πράσινη ανάπτυξη από αυτή στην οποία αναφέρεστε;

Το πρώτο σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε όταν συζητάμε το ζήτημα της πράσινης ανάπτυξης είναι να ξεχωρίσουμε το τι αντικειμενικά συμβαίνει, από το πώς αυτό αξιοποιείται για να προωθηθεί μια συγκεκριμένη οικονομική ατζέντα. Γιατί για εμάς το σημαντικό και το ενδιαφέρον είναι το δεύτερο. 

Είναι σαφές ότι η ανάγκη που έχουν τα εργατικά λαϊκά στρώματα για πιο καθαρό περιβάλλον αξιοποιείται για να προωθηθεί την τελευταία εικοσαετία μια ολόκληρη πολιτική ατζέντα, στόχος της οποίας είναι στην πραγματικότητα να καταστραφεί ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου στον κλάδο της ενέργειας, στον κλάδο των μεταφορών, στον κλάδο των σπιτιών και να αντικατασταθεί με καινούργιο. 

Με απλά λόγια, μας λένε ότι επειδή υπάρχει κλιματική αλλαγή και καταστροφή του περιβάλλοντος, πρέπει να αλλάξουμε τα εργοστάσια τα οποία παράγουν ενέργεια, να αλλάξουμε τα μεταφορικά μέσα, να αλλάξουμε τα σπίτια. Το πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι τα εργατικά λαϊκά στρώματα θα αναγκαστούν να βάλουν πάρα πολύ βαθιά το χέρι στην τσέπη για να πληρώσουν αυτή την πράσινη μετάβαση. 

Αν θέλει να καταλάβει κανείς τα πανάκριβα τιμολόγια της ηλεκτρικής ενέργειας το τελευταίο διάστημα, δεν μπορεί παρά να δει την επέλαση των πανάκριβων ΑΠΕ, να δει την επιλογή του φυσικού αερίου ως στρατηγικού καυσίμου ηλεκτροπαραγωγής, για να καταλάβει γιατί έχει φτάσει το τιμολόγιο της ηλεκτρικής ενέργειας 30, 40 ή και 50 λεπτά η κιλοβατώρα. Και να καταλάβει την ίδια στιγμή ότι τα τεράστια κέρδη τόσο των επιχειρήσεων που έχουν εγκαταστήσει ΑΠΕ όσο και των επιχειρήσεων που παράγουν τις ΑΠΕ, τα τεράστια κέρδη των επιχειρήσεων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια με φυσικό αέριο, αλλά κυρίως τα τεράστια κέρδη των εφοπλιστών που μεταφέρουν φυσικό αέριο και των πηγών που παράγουν το υγροποιημένο φυσικό αέριο, τελικά σχετίζονται και περιστρέφονται γύρω από αυτό.

Εμείς λοιπόν ερχόμαστε και λέμε ότι η πράσινη ανάπτυξη έχει τα εργατικά λαϊκά στρώματα διπλά και τριπλά χαμένα. Αναγκάζονται να πληρώσουν πανάκριβα την ηλεκτρική ενέργεια, αναγκάζονται να πληρώσουν πανάκριβα τις νέες μορφές μετακίνησης, οι οποίες τελικά θα καταστούν σχεδόν απρόσιτες για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργατικών λαϊκών στρωμάτων – δεν θα μπορούν να πάρουν ηλεκτρικό αυτοκίνητο -, αναγκάζονται να πληρώσουν δύο και τρεις φορές πάρα πολύ ακριβές αλλαγές και ρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν στα σπίτια προκειμένου να πάρουν τα περιβόητα ενεργειακά πιστοποιητικά. 

Εμείς ασκούμε έντονη κριτική και επιμένουμε ότι αυτή τη στιγμή το κριτήριο του ενεργειακού σχεδιασμού και της πράσινης μετάβασης δεν είναι το περιβάλλον. Είναι τα τεράστια κέρδη τα οποία συσσωρεύονται σε επιχειρήσεις που παράγουν ενέργεια από ΑΠΕ, σε επιχειρήσεις που πουλάνε τα καινούρια αυτά ηλεκτρικά αυτοκίνητα, σε επιχειρήσεις που θα κάνουν ανακαινίσεις των σπιτιών για να γίνουν ενεργειακά, να γίνουν πράσινα δηλαδή. Η πράσινη μετάβαση και η κλιματική αλλαγή αξιοποιούνται για να βρουν κερδοφόρα διέξοδο τεράστια κεφάλαια και να μετατραπούν αυτοί οι κλάδοι σε χρυσωρυχεία.

Ακόμα και αν ήθελε κανείς να σκεφτεί ότι «εντάξει, καλή είναι κι αυτή η συζήτηση, υπάρχει όμως και το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο αυξάνεται», ακόμα κι αν δεχτούμε εμείς ότι όντως ο στόχος ήταν η μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, έχουμε μια σειρά από πλευρές που πρέπει να συζητήσουμε. 

Γιατί εδώ και 20 χρόνια τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα, τα οποία μπορούν να παράξουν ηλεκτρική ενέργεια με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, έχουν φύγει εκτός ΑΠΕ; Γιατί δεν έχει γίνει ένας υπολογισμός του πραγματικού κόστους ακόμα και σε διοξείδιο του άνθρακα που έχουν όλες οι πηγές, όπως οι ανεμογεννήτριες. Γιατί, αν θέλετε, δεν έχουν προωθηθεί άλλες μορφές ενέργειας στον ελλαδικό χώρο που θα μπορούσαν να λύσουν τα ζητήματα και γιατί πάνω απ’ όλα δεν έχει προωθηθεί η αντικατάσταση των παλιών λιγνιτικών σταθμών με καινούργιους λιγνιτικούς σταθμούς πολύ αυξημένου βαθμού απόδοσης που θα μπορούσαν να οδηγήσουν και αυτοί σε μια τέτοια αλλαγή;

Αυτό σημαίνει ότι τελικά είναι προσχηματική η συζήτηση για το διοξείδιο του άνθρακα. Πίσω από αυτή την κουβέντα υπάρχουν τα τεράστια κέρδη μιας χούφτας επιχειρήσεων. Υπάρχει όλο το σχέδιο της πράσινης μετάβασης που εξυπηρετεί το μεγάλο κεφάλαιο σε βάρος των εργατικών λαϊκών στρωμάτων.

Είπατε ότι εργαλειοποιείται εδώ και δύο δεκαετίες από τα συμφέροντα το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Εμείς θα λέγαμε τέσσερις δεκαετίες. Θα συμφωνήσουμε ότι υπάρχει αυτή η εργαλειοποίηση. Όμως έξω από αυτή, το ΚΚΕ αποδέχεται την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής; Ασχέτως του τι κάνουν τα μεγάλα συμφέροντα, θεωρείτε ότι υπάρχει ανάγκη για μηδενισμό ή έστω δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή όχι;

Ένα πολύ μεγάλο στέλεχος της Greenpeace δήλωσε τις προάλλες ότι εάν πάμε σε μία κατάσταση μηδενισμού των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, περίπου μισός πληθυσμός του πλανήτη θα πεθάνει. Διότι η παραγωγή λιπασμάτων βασίζεται πάνω στο διοξείδιο του άνθρακα, για να παράξεις νιτρικά λιπάσματα χρειάζεται να καταναλώσεις μεγάλα ποσά ενέργειας. Αυτή τη στιγμή ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού του πλανήτη για να μπορεί να τραφεί χρειάζεται λιπάσματα. 

Εμείς δεν είμαστε επιστημονικός φορέας και δεν μπορούμε να κρίνουμε, αν θέλετε, μια συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα για το αν υπάρχει η περιβόητη «κλιματική κρίση» — γιατί πλέον η Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρεται σε κλιματική κρίση. Υπάρχει μια συζήτηση για τον ρυθμό, την ταχύτητα με την οποία προχωράνε αυτά τα φαινόμενα. Υπάρχει και μια συζήτηση για το ποιες είναι οι σχέσεις αιτιότητας οι οποίες συνδέονται με αυτά τα φαινόμενα. 

Και αν θέλετε δεν είναι τέσσερις δεκαετίες – σωστή η παρατήρησή σας – η εργαλειοποίηση. Είναι περισσότερες. Μάλιστα, αν πάτε τέσσερις-πέντε δεκαετίες πίσω, όταν εγώ ήμουν μαθητής στο δημοτικό, η συζήτηση ήταν ότι έρχεται εποχή των παγετώνων, όχι παγκόσμια θέρμανση, ήταν αστείο. Ήταν η ανάποδη συζήτηση. 

Την πρώτη συζήτηση και πώς ξεκινάει αυτή η κουβέντα μπορεί να τη δει κανείς περίπου στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το θέμα πάντως είναι ότι από τη στιγμή που υπάρχουν τεράστια οικονομικά συμφέροντα, δεκάδες τρισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία παίζονται γύρω από τη συζήτηση της κλιματικής αλλαγής, είναι προφανές ότι μια αντικειμενική συζήτηση έξω από αυτά τα οικονομικά δεδομένα δεν μπορεί να γίνει με τους όρους τους οποίους προχωράει ο δημόσιος διάλογος τις τελευταίες δεκαετίες. Γιατί κυριαρχείται από αυτά τα συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα. 

Και βεβαίως απέναντι σε αυτά υπάρχουν και τα άλλα συμφέροντα, τα οποία προσπαθούν να φωτίσουν με έναν δικό τους τρόπο ότι όχι, δεν υπάρχει [κλιματική κρίση] και τα ζητήματα είναι ανάποδα. Δηλαδή, εκτός από τα πράσινα συμφέροντα υπάρχουν και τα μαύρα συμφέροντα. 

Εμείς ερχόμαστε και λέμε ότι είτε πράσινος είτε μαύρος, ο καπιταλισμός έχει το ίδιο πρόσωπο και το πρόσωπο αυτό είναι δεδομένο. Οτιδήποτε συμβαίνει θα το μεγεθύνει και θα το αξιοποιήσει για να προχωρήσει τη δική του ατζέντα. 

Οι μεν, οι Πράσινοι, έρχονται και λένε ότι πράσινη είναι η καταστροφή κάθε βουνού και να μπουν ανεμογεννήτριες, η καταστροφή των βραχονησίδων για να μπουν ανεμογεννήτριες, η καταστροφή της θάλασσας για να μπουν ανεμογεννήτριες. Είναι η αξιοποίηση του φυσικού αερίου ως στρατηγικού καυσίμου, παρά το γεγονός ότι παράγει διοξείδιο του άνθρακα και όταν ενεργοποιείται εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα μεθάνιο, το οποίο έχει περίπου 20 ως 40 φορές ανά μονάδα που εκπέμπεται δραστική επίπτωση ως αέριο του θερμοκηπίου. Γιατί αυτά είναι τα δεδομένα, αλλά αυτά τα ξεχνάμε. 

Εμείς ερχόμαστε και λέμε το εξής: Όσο η συζήτηση γίνεται με κριτήριο την κερδοφορία των ομίλων, δεν μπορεί να βγει κανένα απολύτως αντικειμενικό συμπέρασμα. Όσο υπάρχει η ενέργεια-εμπόρευμα, όσο ο ενεργειακός σχεδιασμός καθορίζεται με κριτήριο την κερδοφορία των μονοπωλιακών ομίλων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, που παράγουν ΑΠΕ — αν θέλετε και τα συμφέροντα και τους ανταγωνισμούς μεταξύ των διαφορετικών ομίλων που παράγουν ΑΠΕ. Γιατί βάζουμε για παράδειγμα ανεμογεννήτριες και όχι φωτοβολταϊκά; Γιατί βάζουμε ανεμογεννήτριες στα βουνά και όχι σε βραχονησίδες;

Όλη λοιπόν αυτή η συζήτηση, η οποία από πίσω κρύβει συμφέροντα δισεκατομμυρίων, μπορεί να πάρει και μια επιστημονική χροιά. Εμείς όμως επιμένουμε και λέμε ότι όσο από πίσω υπάρχουν αυτά τα κέρδη, δεν μπορεί να γίνει ουσιαστική συζήτηση. Όσο ο ενεργειακός σχεδιασμός, όσο ο γενικότερος σχεδιασμός της οικονομίας γίνεται με κριτήριο την κερδοφορία μιας χούφτας μονοπωλιακών ομίλων που ελέγχουν την παραγωγή, ελέγχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ελέγχουν και καθορίζουν την κοινωνία, δεν μπορεί να βγει κάποιο συμπέρασμα.

Το βασικό για το οποίο επιμένουμε εμείς είναι ότι ένας ενεργειακός σχεδιασμός, προκειμένου να μπορεί να διασφαλίσει συνδυασμένα τα συμφέροντα των εργαζομένων, δηλαδή να παράγει φθηνή ενέργεια με αξιοπρεπείς σχέσεις εργασίας και με ικανοποιητικούς μισθούς για τους εργαζόμενους στον ενεργειακό τομέα, να παράγει άφθονη ενέργεια και να ελαχιστοποιεί την επίδραση στο φυσικό περιβάλλον, αυτός ο συνδυασμός των κριτηρίων που νομίζουμε ότι είναι το ευκταίο, δεν μπορεί να γίνει όταν υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα δισεκατομμυρίων. Κι οποιαδήποτε τέτοια συζήτηση είναι ναρκοθετημένη. 

Και γι’ αυτό εμείς επιμένουμε στο κριτήριο: να αναδεικνύουμε ότι σήμερα κριτήριο του ενεργειακού σχεδιασμού είναι η κερδοφορία των μονοπωλιακών ομίλων. Και όλη η συζήτηση γίνεται γύρω από αυτό το κριτήριο. Και γι αυτό δεν μπορεί να γίνει μια ουσιαστική κουβέντα και γι’ αυτό, αν θέλετε, βλέπουμε κατά καιρούς, οποιαδήποτε διαφορετική άποψη σε οποιοδήποτε θέμα, όταν από πίσω κρύβονται δισεκατομμύρια ευρώ, σχεδόν να χλευάζεται.

Είπατε ότι θα μπορούσε να γίνει κάπως αλλιώς. Υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο στο τραπέζι, το οποίο αφορά την αυτοπαραγωγή, τις ενεργειακές κοινότητες. Γιατί αντί να επιστρέψουμε πάλι στις μεγάλες κρατικές μονάδες να μην προωθηθούν οι συνεταιρισμοί που μπορούν να φτιάξουν οι ίδιοι οι πολίτες με τα δικά τους αιολικά και φωτοβολταϊκά, που αποφασίζουν πού τα βάζουν, αποφασίζουν για την εξοικονόμηση, τα ελέγχουν οι ίδιοι και ούτω καθεξής;

Κοιτάξτε, το πρώτο αντικειμενικό δεδομένο είναι ότι μια κιλοβατώρα από ανεμογεννήτριες κάνει 20 με 30 λεπτά. Τελεία. Είναι ακριβή η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Ακούμε εδώ και 20 χρόνια ότι αυτό θα είναι ένα μεταβατικό φαινόμενο, το οποίο μην ανησυχείτε, θα περάσει. Αν θυμάστε, η συζήτηση στην αρχή έλεγε μην ανησυχείτε, τώρα έχουμε μεγάλες επιδοτήσεις και εγγυημένα κέρδη στα 20 λεπτά η κιλοβατώρα οι ανεμογεννήτριες, 30-35 τα φωτοβολταϊκά, αλλά θα πέσει η τιμή τους όσο προχωράει η τεχνολογία. Η τιμή δεν έπεσε, αυξήθηκε το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας. Έχει πλέον εκτοξευθεί. 

Το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας επίσης δεν έπεσε. Έπεσε πολύ λιγότερο απ όσο μας λέγανε. Θυμίζω ότι η λιγνιτική παραγωγή έχει ένα εσωτερικό κόστος περίπου στα 5 λεπτά η κιλοβατώρα, ενώ τα μεγάλα υδροηλεκτρικά στα 3 λεπτά. Αυτά είναι τα αντικειμενικά δεδομένα. 

Να δεχτώ αν θέλετε όλη της όλη αυτή την πλευρά που βάζετε και να θεωρήσουμε μια κατάσταση που όντως, τις ενεργειακές κοινότητες θα τις τρέξουν συνεταιρισμοί κατοίκων. Και πάλι, είναι ακριβή η ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται από τις ΑΠΕ. Θα είναι 20 με 30 λεπτά και μάλιστα επειδή θα είναι μικρότερες εγκαταστάσεις, δεν θα έχουν ούτε καν την οικονομία κλίμακας. Το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν θα μειωθεί, ίσα ίσα θα αυξηθεί. 

Όσο αυξάνεται η διείσδυση των ΑΠΕ μέσα στο μείγμα, αυξάνεται το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας. Το πρώτο δεδομένο είναι αυτό, όποιος και να το κάνει. 

Η όλη συζήτηση για συνεταιρισμούς είναι ενδιαφέρουσα αλλά ξεχνάει ένα πράγμα: για να βάλεις ΑΠΕ πρέπει να αγοράσεις μηχανές, ανεμογεννήτριες ή φωτοβολταϊκά. Αυτά θα τα αγοράσεις από τους μεγάλους που τα παράγουν. Οι Γερμανοί και οι Αμερικάνοι παράγουν ανεμογεννήτριες πιο ανταγωνιστικές στη διεθνή αγορά, οι Κινέζοι πιο ανταγωνιστικά φωτοβολταϊκά. Αυτό σε ένα βαθμό εξηγεί και γιατί έχουμε πολύ μεγάλη έμφαση στις ανεμογεννήτριες εδώ στην Ελλάδα και όχι στα φωτοβολταϊκά.

Πρέπει να τα αγοράσεις αυτά, οπότε οι μεγάλοι όμιλοι που τα παράγουν θα συνεχίσουν να παράγουν και να πουλάνε με μεγάλο κόστος αυτά τα μηχανήματα. Αλλά κυρίως χρειάζεται κεφάλαιο για να το κάνεις. Δεν θα γίνει τσάμπα. Και το κεφάλαιο αυτό τελικά των συνεταιρισμών θα προκύψει είτε από τράπεζες, είτε από μεγάλες εταιρείες που ήδη παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, που θα συνεργαστούν με τους συνεταιρισμούς. 

Κοντολογίς, οι ενεργειακές κοινότητες είναι ένα πολύ έξυπνο εργαλείο για να επιτευχθούν δύο πράγματα: Πρώτον, να διευκολυνθούν ή αν θέλετε να λιπανθεί λίγο η αντίδραση των κατοίκων σε πολλές περιοχές που τώρα αντιδρούν σωρηδόν. Είναι αστείο που λένε ότι αντιδρούν πέντε άνθρωποι στα αιολικά πάνω στα βουνά, αλλά δεν είναι έτσι. Αν είναι πέντε άνθρωποι στη Λακωνία από πού κατάγομαι εγώ, πέντε άνθρωποι στα Άγραφα, πέντε άνθρωποι στην Αλεξανδρούπολη, πέντε άνθρωποι στην Κρήτη, τελικά αντιδρά η μισή Ελλάδα. 

Αντιδρούν όλοι στα αιολικά και στα φωτοβολταϊκά, τα οποία κάνουν μια αθρόα επέλαση, δεν αντιδρά μια μικρή μειοψηφία. Αντιδρά μια σημαντική κοινωνική πλειοψηφία πλέον. Οι ενεργειακές κοινότητες ένας τρόπος για να διευκολυνθεί αυτή η κατάσταση και οι κάτοικοι να μπορούν πιο εύκολα να εγκαταστήσουν τέτοια γιατί θα αισθάνονται ότι είναι συμμέτοχοι. Και την ίδια στιγμή είναι ένας βολικός τρόπος με τον οποίο το μεγάλο κεφάλαιο στο οποίο έχει στομώσει λίγο τώρα η δουλειά (γιατί χρειάζεται καινούργια κεφάλαια για να επενδύσει στο χώρο, γιατί χρειάζεται μεγαλύτερη διευκόλυνση από τους κατοίκους), θα μπορεί να κάνει τέτοιες κινήσεις. Δηλαδή να συνεργαστεί με τις ενεργειακές κοινότητες για να έρθουν οι ίδιες εγκαταστάσεις από την πίσω πόρτα. Δεν αλλάζει κάτι, είναι μία η άλλη.

Υπάρχουν τεχνικές και τις ξέρουμε για να παραχθεί φθηνή ενέργεια με ελαχιστοποίηση της επίδρασης του περιβάλλοντος. Η Πτολεμαΐδα 5, ο καινούργιος λιγνιτικός σταθμός της ΔΕΗ είχε ένα βαθμό απόδοσης περίπου 43% σε σχέση με το 25% που είχαν οι προηγούμενοι ιδιωτικοί σταθμοί. Αμέσως-αμέσως είχε τις μισές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Αν είχαν αντικατασταθεί όλοι οι λιγνιτικοί σταθμοί με καινούργιους υπερκρίσιμου κύκλου η μείωση θα μπορούσε να φτάσει και παραπάνω. 

Ή αν αυξάναμε τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Η Σύγκλητος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου πριν από 20 χρόνια είχε καταλήξει ότι έχει αξιοποιηθεί για μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα περίπου το ένα τρίτο του υδατικού δυναμικού. Αν λοιπόν γεμίζαμε τα διάφορα σημεία που θα μπορούσαν να παράξουν ηλεκτρική ενέργεια και να καλύψουν και άλλες ανάγκες των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων με υδροηλεκτρικά έργα, θα μπορούσαμε κάλλιστα να πετύχουμε το στόχο, τον πραγματικό στόχο μιας ηλεκτροπαραγωγής, η οποία δε θα επιβάρυνε άμετρα το περιβάλλον και θα διασφάλιζε ταυτόχρονα φθηνή ενέργεια για τους εργαζόμενους.

Έστω ότι έχετε δίκιο για τις καινούργιες μονάδες του λιγνίτη. Από μια οπτική ηθικής και δικαιοσύνης, όμως, το να έχουμε κάνει την Πτολεμαΐδα τόσα χρόνια μπαταρία της Ελλάδας με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τοπική οικονομία και τη δημόσια υγεία της περιοχής είναι δίκαιο;

Σωστή παρατήρηση, αλλά να βάλουμε τα πράγματα σε μια βάση η οποία να εξετάζει τι λένε και οι κάτοικοι. Αν ρωτήσετε τους κατοίκους της Μεγαλόπολης και της Πτολεμαΐδας φωνάζουν «όχι στην απολιγνιτοποίηση», δεν τους αρέσει. Έχουν διαφορετική άποψη.

Βεβαίως υπήρχε υπέρμετρη επιβάρυνση των περιοχών αυτών. Πλέον όμως, οι σύγχρονες μονάδες αποθείωσης που συγκρατούν το θείο, το οποίο είναι ο κεντρικός παράγοντας αυτής της επιβάρυνσης, ουσιαστικά λύνουν το θέμα. Τέτοιες τεχνολογίες αποθείωσης είχαν αρχίσει να εγκαθίστανται και θα μπορούσαν να εγκατασταθούν και περαιτέρω. 

Εμείς βεβαίως δεν λέμε ότι η λύση είναι μια μονοκαλλιέργεια της λιγνιτικής παραγωγής μόνο στην Πτολεμαΐδα. Λέμε όμως ότι είναι αναγκαία μια επίδραση στο περιβάλλον και αυτό για μας είναι μια πλευρά που επιμένουμε να τη φωνάζουμε. Είναι αδύνατον ο πολιτισμός να μην επιδράσει στο περιβάλλον, ο ίδιος ο πολιτισμός, οι πόλεις είναι κατά μίαν άποψη αλλαγή του περιβάλλοντος. Και οι άνθρωποι για να μπορέσουμε να ζήσουμε, αλλάζουμε το περιβάλλον. Όσοι λένε ότι δεν θα υπάρχει μια επιβάρυνση του περιβάλλοντος, στην ουσία είτε αυταπατώνται, είτε κοροϊδεύουν. Δεν μπορεί να γίνει αυτό το πράγμα. 

Στις σημερινές συνθήκες η ακόρεστη ανάγκη του κεφαλαίου για επενδύσεις και για προώθηση του παντού, οδηγεί σε μια υπέρμετρη καταστροφή του περιβάλλοντος.

Ποιος κάθισε να ζυγίσει, αν θέλετε, την καταστροφή κάθε βουνού με χιλιάδες χιλιόμετρα νέων οδικών δικτύων, με τσιμεντοποίηση — μια μεγάλη ανεμογεννήτρια έχει τόσο τσιμέντο όσο δύο σχολεία. Έχουμε τσιμεντοποίηση κάθε κορυφής. Καταστροφή ολόκληρων οικοσυστημάτων. Να καταστραφούν και τα Άγραφα, τα οποία είναι ο πυρήνας της βιοποικιλότητας σε όλη την Ελλάδα. Μια καταστροφή την οποία την καταγγέλλουν πλέον μια σειρά από οργανώσεις οι οποίες δεν βλέπουν μονόπλευρα το τη λεγόμενη κλιματική κρίση σαν το μοναδικό ζήτημα, βλέπουν όλες τις πλευρές του περιβάλλοντος. Η Ορνιθολογική Εταιρεία, Η Εταιρεία Προστασίας των Βουνών, έρχονται και λένε ότι είναι μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον αυτό που γίνεται. 

Βεβαίως, είναι ένα ζήτημα αυτό που λέτε εσείς. Δεν μπορούμε όμως να αποφύγουμε ότι θα γίνει κάποια επίδραση στο περιβάλλον. Το ζήτημα είναι πώς θα τη ζυγίσουμε και λέμε ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να τη ζυγίσει. Τώρα αξιοποιεί τα προβλήματα που έχει η Πτολεμαΐδα και η Μεγαλόπολη για να προχωρήσει σε μια απολιγνιτοποίηση η οποία καταστρέφει με άλλο τρόπο τις περιοχές αυτές. 

Και, προσέξτε, έχει σημασία να να δούμε πώς αλλάζουν τα κριτήρια από εβδομάδα σε εβδομάδα. Τώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση αύξησε την τιμή του διοξειδίου του άνθρακα στα 100 ευρώ τον τόνο και η Πτολεμαΐδα 5 βγήκε και αυτή αντιοικονομική ξαφνικά εν μια νυκτί, θα κλείσει και η Πτολεμαΐδα 5. Αν πάμε όμως 10 χρόνια νωρίτερα, ενώ προχωρούσε η λεγόμενη απολιγνιτοποίηση της ΔΕΗ, την ίδια στιγμή δόθηκαν τα λιγνιτικά πεδία σε επιχειρηματικούς ομίλους. Λεγόταν ότι «εντάξει, μπορούμε να προχωρήσουμε, απλώς να μην τα έχει η ΔΕΗ». 

Σε τελευταία ανάλυση πώς και ποιος θα ζυγίσει ακριβώς και με ποιο κριτήριο; Από τη μία την όποια επιβάρυνση του περιβάλλοντος μπορεί να υπάρχει, που όπως είπα νωρίτερα μπορεί να περιοριστεί σημαντικά, σε σχέση με την τεράστια επιβάρυνση του περιβάλλοντος που χρειάζεται να γίνει σε όλη την Αφρική για να παραχθούν οι μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Σε σχέση με την επιβάρυνση που προκύπτει από κάθε σταθμό αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου, που είναι τεράστια. Σε σχέση με τα εκτεταμένα βιομηχανικά ατυχήματα που γίνονται όταν πρέπει να μεταφερθεί το φυσικό αέριο. Σε σχέση με την τεράστια ρύπανση κάθε βουνού, όταν θα χαλάσουν οι ανεμογεννήτριες και θα μένουν διάφορα κουφάρια. Και ποιος θα το ζυγίσει ακριβώς αυτό;

Υπάρχει και η πρόταση για ανακυκλώσιμες ανεμογεννήτριες, οι οποίες βρίσκονται στο εμπόριο.

Δεν νομίζω ότι αυτές που εγκαθίστανται είναι τέτοιες και θα σας πω τον λόγο. Η κατασκευή ενός πτερυγίου ανεμογεννήτριας είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία. Το να φτιάξεις δηλαδή συστήματα με πλαστικό που να είναι ενισχυμένα αρκετά με carbon fibers είναι μια δύσκολη διαδικασία, πολύ σύνθετη. Και υπάρχει το εξής πρόβλημα: θες ένα πτερύγιο το οποίο να βρίσκεται σε ένα βουνό σε πολύ κακές καιρικές συνθήκες για 21-25 χρόνια και αυτό από τη φύση του πρέπει να είναι απρόσβλητο από τον καιρό, τα βακτηρίδια και την ηλιακή ακτινοβολία. Δηλαδή να έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που το καθιστούν μη-ανακυκλώσιμο. Είναι πρόβλημα ήδη στις ΗΠΑ. Υπάρχουν εκατομμύρια πτερύγια από ανεμογεννήτριες που δεν έχουν τι να τα κάνουν. 

Ποιος θα τα ζυγίσει αυτά και με ποιο κριτήριο; Γιατί το κριτήριο του καπιταλισμού το βλέπουμε τώρα, αν πάτε και δείτε ένα λατομείο και πώς γίνεται η επανόρθωση του. Ψηφίστηκε νόμος για την επανόρθωση των λατομείων και κάποιοι στην Αττική χάρηκαν. Πηγαίντε και δείτε πως γίνεται μια επανόρθωση. Φυτεύονται τρία φυτά στο «φρύδι» και λέμε ότι το ξαναφτιάξαμε. 

Όσο το κριτήριο είναι η κερδοφορία του κεφαλαίου και όσο η ιδιοκτησία των ομίλων και των μονάδων παραγωγής βρίσκεται στο κεφάλαιο, θα βρίσκουμε τέτοια φαινόμενα. Θα δούμε δηλαδή πρώτα να καταστρέφονται τα βουνά για να μπουν ανεμογεννήτριες και στη συνέχεια, θα αλλάξει το ενεργειακό μείγμα πάλι. Δεν θα μείνουμε εκεί. Ήδη οι πρώην ταγοί της πράσινης ανάπτυξης κάνουν λόγο για τη μετα-πράσινη ανάπτυξη. Αυτή τη στιγμή ο Μπιλ Γκέιτς, στο τελευταίο του βιβλίο, έρχεται και λέει ότι εντάξει είναι η πράσινη ανάπτυξη, δεν μας φτάνει όμως, δεν μπορεί να λύσει τα θέματα. Και πρέπει να δούμε τι θα έρθει μετά την πράσινη ανάπτυξη. 

Η αιτία είναι απλή: η υπερσυσσώρευση κεφαλαίου, δηλαδή η διόγκωση των επενδυμένων κεφαλαίων και η χαμηλή κερδοφορία πλέον εμφανίζονται και στην πράσινη ανάπτυξη. Υπάρχει συζήτηση τι θα γίνει μετά, δηλαδή συζήτηση για την οικονομία του υδρογόνου, για μονάδες σύντηξης, για μονάδες βαθιάς γεωθερμίας και πώς θα παράξουν ενέργεια τα επόμενα χρόνια. Κοντολογίς, σε δέκα χρόνια θα συζητάμε τώρα για την επόμενη φάση μετά την πράσινη ανάπτυξη και μετά τις ανεμογεννήτριες. 

Αυτή τη συζήτηση δυστυχώς δεν μπορεί να την κάνει ο καπιταλισμός. Δεν μπορεί να την κάνει το κεφάλαιο και δεν μπορεί να την κάνει ο καθένας αυτή τη στιγμή που έχει κεφάλαια, θέλει να τα επενδύσει σε ανεμογεννήτριες, δεν ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την τοπική οικονομία, δεν ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις που θα έχει στο δίκτυο με την αστάθεια που παράγει κάθε ανεμογεννήτρια, δεν ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις που έχει στην τσέπη κάθε καταναλωτή και το γεγονός ότι πλέον έχουμε γίνει ενεργειακά φτωχοί σε μια χώρα που είναι πλούσια σε λιγνίτες, πετρέλαιο και σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θεωρεί ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ελληνικά βουνά και τις θάλασσες πλέον της Ελλάδας, όχι για να παράξει ενέργεια για την Ελλάδα, αλλά για να εξάγει ενέργεια. Δηλαδή να καταστρέψουμε εμείς τα βουνά και τις τοπικές οικονομίες, προκειμένου να εξάγεται ηλεκτρική ενέργεια και να βγάζουν τεράστια κέρδη πλέον οι εξαγωγείς.

Αυτή είναι η κουβέντα που γίνεται. Άρα μια συζήτηση για μια συνδυασμένη και ισόρροπη επίδραση στο φυσικό περιβάλλον είναι αστεία. Δεν μπορεί να γίνει μέσα στα σημερινά πλαίσια και αυτή είναι η δική μας επιμονή. Εμείς επιμένουμε και λέμε ότι όσο το κριτήριο τόσο του ενεργειακού σχεδιασμού όσο και γενικότερα της παραγωγής είναι το κέρδος, οι εργαζόμενοι θα βλέπουν ήττες. Θα βλέπουν να αξιοποιούνται πράγματα που έχουν στο μυαλό τους σαν ανάγκες για να προωθείται η ατζέντα του μεγάλου κεφαλαίου. Δηλαδή να αξιοποιείται το περιβάλλον για να προωθείται η δήθεν «πράσινη» ανάπτυξη — γιατί κανείς δεν έχει ποσοτικοποιήσει πόσο πράσινη είναι.

Κανείς δεν διάλεξε την πιο ενεργειακά αποδοτική και την πιο πράσινη μορφή για τα ελληνικά δεδομένα. Πότε έγινε αυτή η συζήτηση επί της ουσίας; Γιατί δηλαδή διαλέξαμε ανεμογεννήτριες και όχι φωτοβολταϊκά; Γιατί απομακρυνθήκαμε από τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα; Ή γιατί όταν μας λένε για εξοικονόμηση ενέργειας, κοιτάνε μόνο τον εργαζόμενο και τον λαϊκό καταναλωτή και δεν κοιτάνε τους μεγάλους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας; Που δεν είναι μόνο οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες που παράγουν μέταλλα. Είναι και ο τουριστικός τομέας που καταναλώνει ένα τεράστιο κομμάτι της ενέργειας. Αλλά γι’ αυτό δεν γίνεται καμία συζήτηση.

Γνωρίζουμε τις θέσεις του ΚΚΕ για την ηλεκτροκίνηση και τις επαναλάβατε και εδώ. Γνωρίζουμε επίσης όλα τα προβλήματα που υπάρχουν με τις σπάνιες γαίες και τις αλυσίδες που χρειάζονται για τα πρωτογενή υλικά. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή έχουμε μια πραγματικότητα. Έχουμε αντλίες θερμότητας που εγκαθίστανται και ηλεκτρικά αυτοκίνητα τα οποία μπαίνουν σιγά σιγά στην αγορά. Αυτή η πρόβλεψη θα αυξήσει τη ζήτηση για ηλεκτρικό ρεύμα μέχρι και 700%. Μπορούμε αυτό να το καλύψουμε με υδροηλεκτρικά; Και αν ναι, τι θα απαιτούσε; Να κάνουμε φράγματα σε όλα τα ποτάμια της χώρας όπως έγινε στην Αλβανία;

Να αντιστρέψω το ερώτημά σας: Αν αυξηθεί η ζήτηση 700%, πώς ακριβώς θα καλυφθεί; Με τις ανεμογεννήτριες; Δεν γίνεται και μερικές φορές δεν βλέπουμε ακριβώς τα οικονομικά δεδομένα. Ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο κάνει 30.000 ευρώ. Και κυρίως δεν υπάρχει μεταχειρισμένο, γιατί χαλάει η μπαταρία. 

Το λέω γιατί πρέπει να καταλάβουμε ότι όταν μιλάμε για ηλεκτροκίνηση σημαίνει ότι μεγάλος όγκος των εργαζομένων που σήμερα έχουν δικό τους βενζινοκίνητο αυτοκίνητο, δεν θα έχουν ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Τουλάχιστον για τα επόμενα 5 με 10 χρόνια, δεν είναι κανείς μελλοντολόγος. Δεν μπορεί κανείς να ξέρει τι θα γίνει το 2040 προφανώς. Ο τυπικός εργαζόμενος με μέσο μισθό 1.000 ευρώ δεν μπορεί και δεν θα έχει και σε πολλά μέρη του κόσμου, δεν έχει. 

Η συζήτηση για το ηλεκτρικό αυτοκίνητο αλλάζει ουσιωδώς τον τρόπο με τον οποίο θα μετακινούνται τα εργατικά λαϊκά στρώματα. Η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να αυξηθεί, αν και η τάση που έχουμε παρατηρήσει είναι λόγω της μεγάλης αύξησης του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, να βλέπουμε πτώση της ζήτησης. Η πτώση δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι έχουμε γίνει πιο οικονόμοι. Σημαίνει απλά ότι υποφέρουμε περισσότερο το καλοκαίρι και δεν ανάβουμε κλιματιστικό. Υποφέρουμε περισσότερο το χειμώνα και δεν ανάβουμε θέρμανση. Δεν έχουμε μάθει να ζούμε πιο οικονομικά. Απλώς έχουμε μάθει και πλέον αντέχουμε τις δυσκολίες. 

Το τελικό αποτέλεσμα της απελευθέρωσης της ηλεκτρικής ενέργειας και του ενεργειακού σχεδιασμού με κριτήριο την κερδοφορία των ομίλων ήταν ταυτόχρονα να αυξηθεί το κέρδος των λίγων και να μειωθεί η κατανάλωση των πολλών. 

Όπως είπα νωρίτερα, δεν θα αρνηθούμε την αλήθεια. Είμαστε οι τελευταίοι που θα το κάνουμε. Θα πούμε ότι για να προχωρήσει η ανθρώπινη ζωή και ο πολιτισμός που έχουμε δημιουργήσει, χρειάζεται να επιδράσουμε στο περιβάλλον. Το ερώτημα είναι πώς θα επιδράσουμε, ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος να επιδράσουμε και πώς μπορούμε να καλύψουμε τις ανάγκες των εργαζομένων επιδρώντας στο ελάχιστο δυνατό στο φυσικό περιβάλλον ή και βελτιώνοντας ενίοτε το φυσικό περιβάλλον. Γιατί ορισμένα πράγματα όχι απλά δεν χαλάνε, αλλά βελτιώνουν το φυσικό περιβάλλον.

Βεβαίως υπάρχουν περιπτώσεις φραγμάτων που είναι καταστροφικά. Υπάρχουν όμως και φράγματα τα οποία μπορούν να περιορίσουν πλημμυρικές ροές, να περιορίσουν τη διάβρωση, να συγκρατήσουν ορισμένες ποσότητες υδάτων που θα χρησιμοποιηθούν για αγροτική καλλιέργεια. Ακόμη και για να δημιουργήσουν τουριστικές περιοχές. Το φράγμα στη λίμνη Πλαστήρα είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Είχε θετικά, είχε και αρνητικά. 

Εμείς λοιπόν λέμε ότι αυτά τα θετικά και τα αρνητικά πρέπει να τα ζυγίσει κάποιος για να δει τι πρέπει να κάνει, σε τι βαθμό, πώς θα το κάνει, ποιους θα επιβαρύνει και ποιους θα ελαφρύνει. Αυτή είναι μια κουβέντα που πρέπει να γίνει, γιατί πάντοτε υπάρχουν trade-off, πράγματα που πρέπει να γίνουν και πράγματα που δεν πρέπει να γίνουν. 

Το κριτήριο κερδοφορίας των ομίλων λέει: για να προχωρήσει η πράσινη ανάπτυξη, ανεμογεννήτριες παντού. Σε κάθε βουνό, σε κάθε βραχονησίδα, σχεδόν βιάζοντας – για να χρησιμοποιήσω μια βαριά λέξη – τον πολιτισμικό και ιστορικό πλούτο που έχει η χώρα. Αν πάει κανείς στο Σούνιο, σε έναν από τους ναούς παγκόσμιου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, ο ορίζοντας που βλέπει πλέον κανείς, εκεί που περίμενε να δει το πλοίο του Θησέα, βλέπει ανεμογεννήτριες σε μια βραχονησίδα. Και αυτό το φαινόμενο το βλέπει κανείς παντού. Πάει κανείς στην Επίδαυρο να δει αρχαίο θέατρο και απέναντι έχει ανεμογεννήτριες. 

Εμείς λέμε ότι το κριτήριο της κερδοφορίας είναι το μοναδικό που λειτουργεί σήμερα και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά σε μια καπιταλιστική κοινωνία όπου την παραγωγή την ελέγχει το κεφάλαιο. Και γι’ αυτό το λόγο θα συνεχίσουμε να βλέπουμε τέτοιες καταστροφές.

Το κεφάλαιο όταν θέλει να επενδύσει δεν θα διστάσει ακόμα και να χρησιμοποιήσει με κατασταλτικό τρόπο ένα μεγάλο υδροηλεκτρικό έργο. Εμείς στον αντίποδα αυτού, προτείνουμε ένα ριζικά διαφορετικό τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας. Μια κοινωνία στην οποία κουμάντο κάνουν οι εργαζόμενοι, τα εργατικά λαϊκά στρώματα, στην οποία το σύνολο των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής ελέγχεται από τον επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό και με εργατικό έλεγχο, ώστε να διασφαλίζεται απέναντι σε ενδεχόμενα λάθη. 

Αυτό το σύστημα, η εργατική δηλαδή εξουσία, ο σοσιαλισμός, είναι το μοναδικό σύστημα το οποίο μπορεί, έχοντας το σύνολο της γης ως κρατική ιδιοκτησία και το σύνολο των μέσων παραγωγής, να χωροθετήσει με έναν τρόπο που να σέβεται κάθε περιοχή, να μην έχει υπέρμετρη επιβάρυνση, να τοποθετήσει τις παραγωγικές επενδύσεις εκεί που πρέπει να γίνουν, ούτως ώστε να διασφαλίζεται η βέλτιστη σχέση ανάμεσα στην ικανοποίηση των αναγκών και στην επίδραση στο φυσικό περιβάλλον. 

Λέμε ότι στον καπιταλισμό τα μεγάλα έργα θα έχουν καταστροφική επίδραση στο περιβάλλον, γιατί κριτήριο είναι το κέρδος. Στον σοσιαλισμό, που κριτήριο είναι η διασφάλιση της μέγιστης δυνατής λαϊκής ευημερίας, θα έχουν ελαχιστοποιημένη επίδραση στο φυσικό περιβάλλον. Και αυτή είναι η ουσία του ζητήματος.

Το ΜέΡΑ25 έχει ταχθεί κατά των εξορύξεων ρητά. Ο ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε τη θέση του κάποια στιγμή και τάχθηκε επίσης κατά των εξορύξεων. Τι θέση παίρνετε εσείς για τις έρευνες για κοιτάσματα φυσικού αερίου και τις ενδεχόμενες εξορύξεις;

Είναι υποκρισία καταρχάς να είμαστε κατά των εξορύξεων εδώ, αλλά υπέρ των εξορύξεων οπουδήποτε αλλού. Αν θέλει να είναι κανείς κατά των εξορύξεων, να είναι και κατά του LNG, του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Γιατί την ίδια επίδραση στο κλίμα και στο φυσικό περιβάλλον έχουν οι εξορύξεις, είτε γίνονται εδώ, είτε γίνονται παραπέρα.

Εμείς επιμένουμε στην ανάγκη να αξιοποιηθεί το σύνολο των ενεργειακών πόρων που έχει η χώρα. Και του λιγνίτη και των εγχώριων υδρογονανθράκων. Βεβαίως, επισημαίνοντας ότι αν αυτό γίνει σε καθεστώς καπιταλισμού αγοράς, σε καθεστώς στο οποίο η χώρα υπηρετεί και λειτουργεί ως σημαιοφόρος του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή, μπορεί να έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, οπότε και στις ζωές των εργαζομένων. 

Οπότε λοιπόν επανέρχομαι στο προηγούμενο. Κριτήριο για εμάς είναι οι σχέσεις εξουσίας, οι σχέσεις παραγωγής. Ποιος αποφασίζει για το ποια εξόρυξη θα γίνει, πού θα γίνει και με ποιους όρους. Αν αποφασίζουν οι εργαζόμενοι, αν αποφασίζει το σύνολο δηλαδή του εργατικού δυναμικού της χώρας που έχει την εξουσία στα χέρια του με τι όρους θα γίνει εξόρυξη, πού πρέπει και πού δεν πρέπει να γίνει εξόρυξη, θα έχουμε θετικό αποτέλεσμα. 

Αν αποφασίζει μια χούφτα μονοπωλιακοί όμιλοι με βάση τα δικά τους συμφέροντα, το αποτέλεσμα θα είναι κλιμάκωση των πολέμων, το «γκριζάρισμα», θα είναι η συμμετοχή και ένταξη της χώρας στους νατοϊκούς σχεδιασμούς γιατί συνδέονται άμεσα με την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων. Θα είναι αρνητικό για τους εργαζόμενους. 

Εμείς λέμε ναι στην αξιοποίηση όλων των εγχώριων πηγών ενέργειας, αλλά προτάσσοντας τις σχέσεις ιδιοκτησίας, τις σχέσεις εξουσίας, την ίδια τη φύση αν θέλετε, του συστήματος, τη συνολικότερη διοίκηση της χώρας σαν μείζον. Όταν διεκδικούμε την ψήφο των εργαζομένων στις επόμενες εκλογές, ερχόμαστε και λέμε ότι ως ΚΚΕ δεν θα σταματήσουμε να φωνάζουμε ότι αιτία όλων των δεινών είναι ο σημερινός τρόπος παραγωγής, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Το γεγονός ότι οι λίγοι έχουν τον πλούτο στα χέρια τους και αποφασίζουν τι θα γίνει και οι αποφάσεις που παίρνουν πάντα είναι σε βάρος των εργατικών λαϊκών στρωμάτων. Αυτή είναι η ουσιαστική θέση του ΚΚΕ στις εκλογές. 

Βεβαίως ερχόμαστε και φωνάζουμε ότι ένα ισχυρό ΚΚΕ μπορεί την επόμενη μέρα των εκλογών να αποτελέσει τη μοναδική πραγματική αντιπολίτευση απέναντι στη λαίλαπα που έρχεται και στον τομέα της ενέργειας. Απέναντι στην κυβέρνηση της ΝΔ ή στην κάλπικη αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ που συμφωνεί με τη Νέα Δημοκρατία στην ουσία του ζητήματος, στην πράσινη ανάπτυξη δηλαδή και στο τσάκισμα των εργατικών και λαϊκών δικαιωμάτων προκειμένου να έρθει αυτή η πράσινη ανάπτυξη. Ως ΚΚΕ θα είμαστε στην προμετωπίδα κάθε εργατικού λαϊκού αγώνα, είτε για να μην κοπεί το ρεύμα σε ένα εργατικό λαϊκό σπίτι, είτε για να μην προχωρήσουν τα σχέδια καταστροφής του τοπικού περιβάλλοντος και της τοπικής οικονομίας για να γίνουν επενδύσεις των μεγάλων ομίλων στις ΑΠΕ. Και καλούμε τους εργαζόμενους να στηρίξουν και να ενισχύσουν το ΚΚΕ για να έχουν έναν ισχυρότερο αρωγό σε αυτούς τους αγώνες που όχι απλά δεν θα σταματήσουν, αλλά θα ενταθούν το επόμενο διάστημα.