«Δεν υπάρχουν ενδείξεις για εναρμονισμένες πρακτικές στο Χρηματιστήριο Ενέργειας»

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, τον Ιούνιο του 2022 καταθέσατε στοιχεία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού για κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της ΔΕΗ στην αγορά ηλεκτρισμού. Όμως οι υποψίες για κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της ΔΕΗ (που έχουν ερευνηθεί και από ευρωπαϊκές αρχές) είχαν ως προϋπόθεση την κυριαρχία του λιγνίτη στο ενεργειακό μίγμα και αξιοποιούσαν δυνατότητες που έδινε η αγορά του mandatory pool. Σήμερα αμφότερες αυτές οι δύο προϋποθέσεις έχουν εκτοπιστεί από την πρωτοκαθεδρία του φυσικού αερίου και την έλευση του target model. Γιατί προχωρήσατε σε αυτή την κίνηση και τι αποτελέσματα έχει επιφέρει η σχετική έρευνα μέχρι τώρα;

Η αναφορά αυτή δεν είναι ακριβής, καθώς η ΡΑΕ δεν κατέθεσε στοιχεία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού ούτε για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης ούτε για τη διερεύνηση της συμπεριφοράς ειδικά και μόνο της ΔΕΗ. Η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης είναι αρμοδιότητα της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Στην πραγματικότητα, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της για τα υπερκέρδη στη χονδρεμπορική αγορά λιανικής ενέργειας, υπέβαλε στοιχεία στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, επισημαίνοντας ότι η ανάλυση της ύπαρξης κέρδους και ζημίας οφείλει να γίνει μόνο στο επίπεδο της χονδρεμπορικής αγοράς, δηλαδή στη δραστηριότητα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η θεώρηση αυτή της ΡΑΕ βασίζεται στην πάγια αρχή ότι οι δραστηριότητες των εταιρειών παρακολουθούνται διακριτά, ώστε να αποφεύγονται σταυροειδείς επιδοτήσεις και στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Για τον λόγο αυτό, υφίσταται και λογιστικός διαχωρισμός των δραστηριοτήτων (παραγωγή, προμήθεια κλπ.). Πρόκειται για βασικές αρχές που ορίζονται στις ευρωπαϊκές οδηγίες και έχουν φυσικά ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο. Κατ’ εφαρμογή των ανωτέρω αρχών, η ΡΑΕ υπογράμμισε ότι, για τον υπολογισμό των κερδών που αποκόμισαν οι παραγωγοί από τη δραστηριότητά τους στη χονδρεμπορική αγορά, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μόνο τα κέρδη και οι ζημίες στη χονδρεμπορική αγορά, δηλαδή τα κέρδη και οι ζημίες που είχαν οι εταιρείες ως παραγωγοί. 

Ωστόσο, η Πολιτεία ζήτησε από τη ΡΑΕ να λάβει υπόψη –κατά τον υπολογισμό των υπερκερδών των παραγωγών– και τις ζημίες που είχαν οι παραγωγοί από τη δραστηριότητά τους στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας, καθότι παρείχαν εκπτώσεις στους πελάτες τους, τις οποίες (εκπτώσεις) χρηματοδότησαν –όπως οι ίδιες οι εταιρείες δήλωσαν– από τα κέρδη τους από τη χονδρεμπορική αγορά. Επί του σημείου αυτού η ΡΑΕ επιφυλάχθηκε και, προφανώς, αυτή η επιφύλαξη αφορούσε όλες τις καθετοποιημένες εταιρείες. Κατά τη θεώρηση της Αρχής, όταν ορισμένοι μόνο παίκτες μπορούν να μεταφέρουν το πλεονέκτημα που έχουν σε μία αγορά, εν προκειμένω τη χονδρεμπορική, σε μία άλλη αγορά, δηλαδή στη λιανική, η συμπεριφορά τους μπορεί να διαταράξει τις συνθήκες ανταγωνισμού στη δεύτερη αυτή αγορά. 

Επί του σημείου αυτού, η ΡΑΕ ζήτησε την τοποθέτηση της Επιτροπής Ανταγωνισμού στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της αλλά και στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας που έχει υπογράψει με την Επιτροπή Ανταγωνισμού, με την οποία συνεργάζεται στενά για σημαντικά ζητήματα της ενεργειακής αγοράς που πρέπει να εξεταστούν τόσο υπό το πρίσμα της ρύθμισης και του ενεργειακού δικαίου, όσο και υπό το πρίσμα του ελεύθερου ανταγωνισμού (εναρμονισμένη πρακτική – κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, άρθρα 101 – 102 ΣΛΕΕ). Κατά πάγια πρακτική μας,  για την προστασία του δημόσιου συμφέροντος αλλά και τη διασφάλιση του εμπιστευτικού χαρακτήρα εμπορικά ευαίσθητων στοιχείων, η ΡΑΕ δεν δημοσιοποιεί την κρίση της πριν την ολοκλήρωση οποιασδήποτε έρευνας. 

Σε κάθε περίπτωση, θα ήθελα να σημειώσω ότι τα θέματα που διερευνώνται έχουν ιδιαίτερη πολυπλοκότητα, λόγω της υπαγωγής τους όχι μόνο σε διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας αλλά και του ενωσιακού δικαίου, καθότι συναρτώνται με την αποτελεσματική λειτουργία της ενιαίας ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς, ενώ επιπλέον η τρέχουσα συγκυρία της ενεργειακής κρίσης, που έχει προσλάβει μη αναμενόμενες διαστάσεις, προσθέτει ακόμα μία παράμετρο μεταβολής του «γίγνεσθαι».

Πολλοί ειδικοί εκφράζουν την άποψη ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις πως οι τέσσερις μεγάλες εταιρείες που πρωταγωνιστούν στην χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού ενδέχεται να συνεννοούνται μεταξύ τους, παραβιάζοντας τους κανόνες του ανταγωνισμού. Έχει διερευνήσει η ΡΑΕ τις σχετικές καταγγελίες και τι συμπεράσματα έχει βγάλει;

Η ΡΑΕ έχει αναπτύξει Μηχανισμό Παρακολούθησης των χονδρεμπορικών αγορών που βασίζεται στην αυτοματοποίηση της συλλογής και της επεξεργασίας των δεδομένων που παρέχουν οι διαχειριστές των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (ΕΧΕ, ΑΔΜΗΕ, EnExClear). Επίσης, η Αρχή συνεργάζεται στενά και με τον ACER, τον ευρωπαϊκό Οργανισμό για τη συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας, που έχει αναπτύξει ειδικό λογισμικό για την Αγορά Επόμενης Ημέρας (Day Ahead Market / DAM) και την Ενδοημερήσια Αγορά (Intraday Market), στο πλαίσιο της εποπτείας του Κανονισμού REMIT για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στις χονδρεμπορικές αγορές. Στη βάση λοιπόν των ανωτέρω στοιχείων δεν έχουν υπάρξει ενδείξεις για εναρμονισμένη πρακτική των τεσσάρων παραγωγών. Οι στρατηγικές των συμμετεχόντων διερευνώνται σε κάθε περίπτωση, ασχέτως αν υπάρχει/προκύπτει ή όχι συνεννόηση, και τυγχάνουν ενδελεχούς εξέτασης.

Στοιχεία του Μηχανισμού Παρακολούθησης των Χονδρεμπορικών Αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας δημοσιεύονται καθημερινά στην ιστοσελίδα της ΡΑΕ (βλ. ειδικότερα τα αναρτώμενα στοιχεία για το ενεργειακό μείγμα, τις σωρευτικές καμπύλες προσφοράς/ζήτησης και τις μηνιαίες αναφορές της χονδρεμπορικής αγοράς).

Στο σημείο αυτό να υπενθυμίσω ότι, κατά την έναρξη λειτουργίας των Αγορών του Target Model, είχαν εντοπιστεί αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές στην Αγορά Εξισορρόπησης. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έδρασε άμεσα και επιδίωξε το τρίπτυχο της διακοπής της πρακτικής, της αποφυγής επανάληψής της στο μέλλον και της αποκατάστασης των στρεβλώσεων και της ζημίας που είχαν προκαλέσει. 

Συγκεκριμένα, η ΡΑΕ εξέδωσε την Απόφαση 54/2021 ΡΑΕ, με την οποία επιβλήθηκαν μεταβατικά μέτρα για τον εξορθολογισμό της λειτουργίας της αγοράς (αναστολή υποβολής προσφορών Ενέργειας Εξισορρόπησης με αρνητικές τιμές και διακοπή της υποβολής πολυβηματικών προσφορών χωρίς την τήρηση του περιορισμού της Τεχνικά Ελάχιστης Παραγωγής), καθώς και την Απόφαση 703/2021, με την οποία τέθηκαν οι βασικές αρχές αναφορικά με τη διάκριση της ενέργειας για σκοπούς εκτός εξισορρόπησης (ανακατανομής) από την ενέργεια εξισορρόπησης και του σχετικού τρόπου εκκαθάρισης αυτής. 

Τέλος, για την αποκατάσταση της ισορροπίας, η Αρχή έκρινε επιβεβλημένη την επιστροφή –προς τους Εκπροσώπους Φορτίου και κατ’ επέκταση στους καταναλωτές– από τις Οντότητες Υπηρεσιών Εξισορρόπησης της ωφέλειας που αποκόμισαν, στον βαθμό που αυτή δεν συνιστά «δίκαιη» αντιστάθμιση για πραγματικά παρασχεθείσα υπηρεσία. Έτσι, εισηγήθηκε στον Υπουργό τη σχετική ρύθμιση. Επιπλέον, η ΡΑΕ εισηγήθηκε την εφαρμογή μηχανισμού ανάκτησης υπερκερδών (claw-back mechanism) και στο πλαίσιο του Νέου Μεταβατικού Μηχανισμού Αποζημίωσης Ευελιξίας, που θεσπίσθηκε με το άρθρο 143Δ του ν. 4001/2011, ώστε οι παραγωγοί που μετείχαν στον εν λόγω Μηχανισμό να επιστρέψουν την υπερβάλλουσα ωφέλεια. Το συνολικό ποσό προς επιστροφή για τους πρώτες μήνες της αγοράς εξισορρόπησης προσδιορίστηκε στα 67 εκατ. €.

Επιπλέον, η ΡΑΕ έχει συμβάλει καταλυτικά στη θέσπιση μηχανισμών άμβλυνσης των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης, η επίπτωση της οποίας στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ήταν πιο έντονη στη χώρα μας λόγω κυρίως της μεγάλης συμμετοχής του φυσικού αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής. Συναφώς, η ΡΑΕ πρότεινε τη θέσπιση δύο προσωρινών μηχανισμών περιορισμού των «υπερκερδών» των ηλεκτροπαραγωγών. Σε αυτήν τη βάση, θεσπίστηκαν (α) η «εκ των υστέρων» απόδοση έκτακτης εισφοράς από τους ηλεκτροπαραγωγούς, η οποία αφορούσε το πρώτο διάστημα της ενεργειακής κρίσης (δηλαδή από τον Οκτώβριο 2021 έως τον Ιούνιο 2022) και (β) η «εκ των προτέρων» παρακράτηση εσόδων (Προσωρινός Μηχανισμός Επιστροφής Μέρους Εσόδων Αγοράς Επόμενης Ημέρας και Ενδοημερήσιας), η οποία αφορά το δεύτερο διάστημα της ενεργειακής κρίσης (δηλαδή από τον Ιούλιο 2022 έως και σήμερα). Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι η «εκ των προτέρων» παρακράτηση εσόδων είναι πιο αποδεκτή από τους συμμετέχοντες στην Αγορά αλλά και πιο αποτελεσματική στην άμεση εφαρμογή της. 

Οι εν λόγω εταιρείες σημείωσαν αυξημένη κερδοφορία το 2022 παρά την πληθώρα προβλημάτων που έχει προκαλέσει η ραγδαία αύξηση του ενεργειακού κόστους στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Αν αναλογιστούμε το αυξημένο κόστος των εισαγωγών φυσικού αερίου, η κερδοφορία τους δεν μαρτυρά κατ’ ελάχιστον μια υπερκοστολόγηση του αγαθού που εμπορεύονται;

Το θέμα των υπερκερδών, που έχει αποτελέσει και αντικείμενο έντονου δημόσιου διαλόγου τον τελευταίο χρόνο, το ανέδειξε η ΡΑΕ. Και όπως ήδη αναφέρθηκε, εξετάστηκε ήδη από την έναρξη των νέων αγορών του Μοντέλου Στόχου, τον Νοέμβριο 2020. Επίσης, με την έναρξη της ενεργειακής κρίσης, τον Οκτώβριο 2021, η Αρχή ενημέρωσε την Πολιτεία ότι οι διαμορφωθείσες συνθήκες είχαν συντείνει στην εμφάνιση υπερκερδών και ήταν, επομένως, σκόπιμο και δυνατόν να υπολογισθούν και να επιστραφούν τα υπερβάλλοντα αυτά ποσά προς υποστήριξη όσων είχαν πληγεί περισσότερο, δηλαδή των καταναλωτών. 

Επίσης, η ΡΑΕ διαχρονικά υποστηρίζει ότι τα μέτρα παρέμβασης στις αγορές πρέπει να σχεδιάζονται προσεκτικά ώστε να μην προκαλούν περαιτέρω στρεβλώσεις. Για το λόγο αυτό, εισηγήθηκε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να καταλαμβάνονται από τον Προσωρινό Μηχανισμό της Χονδρεμπορικής Αγοράς, όχι μόνο τα έσοδα από την Αγορά Επόμενης Ημέρας αλλά και αυτά που προέρχονται από την Ενδοημερήσια Αγορά. Η εν λόγω εισήγηση έγινε αποδεκτή από τον Υπουργό και διευρύνθηκε έτσι το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 12Α του ν. 4425/2016. Επίσης, η ΡΑΕ ενημέρωσε το Υπουργείο, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2022, ότι οι έκτακτες ρυθμίσεις της λιανικής αγοράς, που τέθηκαν σε ισχύ τον Αύγουστο 2022 με το άρθρο 138 του ν. 4951/2022, οδηγούσαν σε υπερκέρδη τους προμηθευτές, με αποτέλεσμα να θεσπισθεί τον Νοέμβριο 2022 ο Προσωρινός Μηχανισμός Επιστροφής Μέρους Εσόδων από τους Προμηθευτές Ηλεκτρικής Ενέργειας (άρθρο 40 ν. 4994/2022). 

Σημειώνεται ότι, στην ιστοσελίδα της ΡΑΕ, δημοσιεύονται καθημερινά τα αποτελέσματα του Μηχανισμού της Χονδρεμπορικής Αγοράς και το συνολικό αποτέλεσμα της εφαρμογής του. Όπως λοιπόν παρατηρείται, μόνο από τη χονδρεμπορική αγορά, και από την έναρξη λειτουργίας του Μηχανισμού τον Ιούλιο 2022 έως σήμερα, έχουν συγκεντρωθεί άνω των 3 δις. Ευρώ, τα οποία έχουν διοχετευθεί στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης προς άμβλυνση των συνεπειών εκ της ενεργειακής κρίσης. Αναλυτικά στοιχεία είναι διαθέσιμα στον ιστότοπο της ΡΑΕ.

Επομένως, τα συγκυριακά αυτά κέρδη, τα οποία δεν οφείλονται πάντα σε καταχρηστικές – επιθετικές πρακτικές αλλά και στις εξωγενείς συνθήκες που διαμορφώνονται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο παρακολουθούνται, υπολογίζονται και επιστρέφονται.

Οι εταιρείες αυτές δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα στη χονδρική και τη λιανική αγορά ηλεκτρισμού. Εκτιμάται ότι αυτή η καθετοποιημένη δράση και η δυνατότητα να αντισταθμίζουν (hedge) τα κόστη μεταξύ των δύο σκελών των εταιρειών τους είναι που δεν έδωσε το κίνητρο να προχωρήσουν σε μακροχρόνια διμερή συμβόλαια τα οποία θα σταθεροποιούσαν τις τιμές. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα η οποία βασίζεται κατά 100% στη spot αγορά. Πώς μπορεί να επιδιορθωθεί αυτό το πρόβλημα;

Η ελληνική αγορά ακόμα και σε περιόδους που οι τιμές φυσικού αερίου ήταν ιδιαίτερα χαμηλές, δεν κινήθηκε στον άξονα των μακροχρόνιων διμερών συμβολαίων διότι η πλειονότητα των ελληνικών βιομηχανιών διέθετε ήδη συμβάσεις σταθερής τιμής με τη ΔΕΗ. Η ΡΑΕ, προκειμένου να προωθήσει τη σύναψη αυτών των συμβολαίων, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή πρακτική, έχει λάβει αποφάσεις που δίνουν τη δυνατότητα στο σύνολο των συμμετεχόντων πλην της δεσπόζουσας, να συνάψουν διμερή συμβόλαια μεταξύ του τομέα λιανικής και του τομέα παραγωγής∙ για λόγους ανταγωνισμού, ειδικά όσον αφορά τη δεσπόζουσα ΔΕΗ, η εν λόγω δυνατότητα ισχύει μέχρι ενός ορίου (για το έτος 2023, σε 30% επί των ποσοτήτων ενέργειας που αγοράζει η ΔΕΗ στην Αγορά Επόμενης Ημέρας για τις ανάγκες των πελατών της). 

Στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης, θα πρέπει να μεγιστοποιηθεί η διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, με την κατάλληλη ανάπτυξη μονάδων αποθήκευσης. Με τον τρόπο αυτό, θα εξασφαλιστεί πολύ φθηνότερο κόστος ενέργειας έναντι των συμβατικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Και ο ρόλος των διμερών συμβολαίων έργων ΑΠΕ είναι καθοριστικός και θα οδηγήσει σε λύση του προβλήματος. 

Χαρακτηριστικά, η Αρχή με πρωτοβουλία της και σε συνεργασία με το Χρηματιστήριο Ενέργειας, προχωρά στη θέσπιση πλατφόρμας για την εμπορία των διμερών συμβολαίων για την αγοραπωλησία ΑΠΕ (RES PPAs Platform). Επιπλέον, η ΡΑΕ, σε συνέχεια νομοθετικής πρόβλεψης, δρομολόγησε άμεσα τη θέσπιση πλαισίου για την εξαίρεση των ποσοτήτων ενέργειας που καταναλώνουν οι ενεργοβόρες βιομηχανίες από τον Προσωρινό Μηχανισμό ανάκτησης υπερεσόδων εξασφαλίζοντας για τις βιομηχανίες χαμηλότερο και σταθερό κόστος ενέργειας. Εκτιμούμε ότι η διείσδυση των ΑΠΕ, ιδίως με RES PPAs, θα επηρεάσει σταδιακά τον ανταγωνισμό και τη δόμηση μακροχρόνιων συμβολαίων.

Είναι επαρκώς εξοπλισμένη από τη θεσμική της εντολή η ΡΑΕ ώστε να προβεί σε αποφασιστικές κινήσεις ελέγχου και ρύθμισης της αγοράς ηλεκτρισμού; Και αν όχι, τι αλλαγές θα προτείνατε στο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την Αρχή;

Η Αρχή έχει επαρκές θεσμικό πλαίσιο για την αποτελεσματική άσκηση του ελέγχου και τη ρύθμιση της αγοράς ηλεκτρισμού και έχει ήδη προβεί σε ρυθμιστικές παρεμβάσεις όποτε προέκυψε η αναγκαιότητα για την προστασία των καταναλωτών και του δημοσίου συμφέροντος. Ήδη αναφέρθηκαν ανωτέρω οι πρωτοβουλίες της Αρχής, αφενός για τον εξορθολογισμό της λειτουργίας της Αγοράς Εξισορρόπησης, την προώθηση του ανταγωνισμού και την επιστροφή των υπερκερδών, αφετέρου για την αντιμετώπιση των υπερκερδών τόσο στη χονδρεμπορική όσο και στη λιανική αγορά από την έναρξη της ενεργειακής κρίσης. Επίσης, η ΡΑΕ συνεργάζεται τόσο με τον ACER, όσο και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Ενέργειας και Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού) αλλά και με την Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού, για τη διερεύνηση κάθε ένδειξης καταχρηστικής συμπεριφοράς.

Η δόμηση μηχανισμών παρακολούθησης της χονδρεμπορικής και λιανικής αγοράς είναι προσωπικό στοίχημα και ευελπιστώ να είναι χρήσιμη παρακαταθήκη στη ΡΑΕ. Έχουμε κάνει σημαντική βελτίωση των υπηρεσιών μας, αυτοματοποιούμε τις διαδικασίες μας και παρεμβαίνουμε. Δεν είναι δημοσίως, ως πρέπει, γνωστές όλες οι κινήσεις μας, αλλά η προσέγγισή μας διέπεται από την αμεσότερη δυνατή αντίδραση.

Σε σχέση όμως με τη λιανική αγορά, είναι αναγκαίο να ανατεθούν άμεσα στην Αρχή κανονιστικές αρμοδιότητες. Μέχρι στιγμής, οι αρμοδιότητες της ΡΑΕ είναι κυρίως εποπτικού και κυρωτικού χαρακτήρα και η δυνατότητα ρυθμιστικής παρέμβασής της είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένη. Όπως έχει αποδειχθεί, ο αποτελεσματικός έλεγχος προϋποθέτει σφαιρική και συνεκτική αντιμετώπιση που εκκινεί από τη δυνατότητα θέσπισης του κανονιστικού πλαισίου που θα διέπει τη λιανική αγορά και τις σχέσεις μεταξύ προμηθευτών και καταναλωτών. 

Για το λόγο αυτό, η Αρχή έχει επανειλημμένως αιτηθεί να της ανατεθεί η αρμοδιότητα έκδοσης και τροποποίησης του Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι –για την αγορά λιανικής και ιδίως προς όφελος των καταναλωτών– η ΡΑΕ έχει αναπτύξει μια σειρά εργαλείων τα τελευταία έτη (https://www.electricitycostcalculator.gr/, https://my.rae.gr/, https://www.energycost.gr/). Περαιτέρω, με την ολοκλήρωση της βάσης δεδομένων τιμολόγησης της λιανικής (όπου θα αντλούμε αυτόματα το σύνολο των τιμολογήσεων όλων των προμηθευτών), θα μπορούμε να ελέγχουμε/επαληθεύουμε τις τιμολογήσεις όλων των 7,5 εκατ. μετρητών στην χώρα μας. 

Παράλληλα, θεωρούμε ότι η κατάσταση στην αγορά θα βελτιωθεί σημαντικά αν τα παράπονα των καταναλωτών που δεν θα έχουν ικανοποιηθεί μέσω της πλατφόρμας my.rae.gr, αντιμετωπίζονται είτε στο πλαίσιο υποβολής και εξέτασης καταγγελίας βάσει του Κώδικα Προμήθειας είτε στο πλαίσιο ηλεκτρονικής Ενεργειακής Διαμεσολάβησης. Αυτό αναμένεται να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στην Αρχή και στις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον ενεργειακό τομέα. Σε μια συνθήκη που κυριαρχεί η καχυποψία, μόνο η διαφάνεια και η αμεσότητα θα συμβάλουν στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών. Για το λόγο αυτό ζητάμε στήριξη της Πολιτείας. 

Σε κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση της επάρκειας της Αρχής για τον έλεγχο και τη ρύθμιση των αγορών δεν πρέπει να εξαντλείται στη διαπίστωση της ύπαρξης ή μη θεσμικού πλαισίου. Η επάρκεια έχει προεχόντως λειτουργική διάσταση: η ΡΑΕ οφείλει να έχει τους αναγκαίους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για να ασκεί αποτελεσματικά τις αρμοδιότητές της. Και εδώ υπεισέρχονται τα ακανθώδη και χρόνια προβλήματα της δραματικής υποστελέχωσης και υπο-αμοιβής του προσωπικού της ΡΑΕ που κατ’ επανάληψη έχω αναδείξει αλλά δυστυχώς δεν έχουν ακόμη επιλυθεί από την Πολιτεία.

Ακόμα και οι ίδιοι οι παράγοντες της αγοράς μας μιλούν για “ατελή ανταγωνισμό” στην εγχώρια αγορά ηλεκτρισμού, η οποία είναι εξ ορισμού μικρή. Το target model ωστόσο είναι σχεδιασμένο από τη σύλληψή του για να συμπεριλάβει πολλούς “παίκτες” στον ανταγωνισμό. Τίθεται ως εκ τούτου το ερώτημα: είναι δυνατή η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού σε μια χώρα σαν τη δική μας;

Η ελληνική αγορά έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Οι ετήσιες καταναλώσεις είναι της τάξης των 60 TWh και το μέγιστο φορτίο της τάξης των 10.000 MW. Επίσης στη χώρα μας υπάρχουν επιπλέον 28 αυτόνομα ηλεκτρικά συστήματα που δημιουργούν άλλη ιδιαιτερότητα, μέχρι τη διασύνδεση τους με το ηπειρωτικό σύστημα. Ωστόσο, οι ανεξάρτητοι παραγωγοί, δηλαδή οι παραγωγοί πλην της ΔΕΗ που λειτουργεί πλέον ως απο-κρατικοποιημένη εταιρεία, ενισχύουν διαρκώς το χαρτοφυλάκιό τους ενώ νέοι επενδυτές προγραμματίζουν την κατασκευή μονάδων παραγωγής, αλλά και μονάδων αποθήκευσης. Είναι ιδιαίτερα έντονος ο ανταγωνισμός που καταγράφεται στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με πλήθος εγχώριων και διεθνών επενδυτών, όπου όμως ακόμα η διείσδυση των «εμπορικών» RES PPAs είναι περιορισμένη. 

Φιλοδοξούμε ότι η δημιουργία της πλατφόρμας RES PPA θα δημιουργήσει συνθήκες υλοποίησης επενδύσεων που θα ενισχύσουν τον ανταγωνισμό. Η ρύθμιση των αγορών συμπληρώνει την ενεργειακή πολιτική, οπότε με τη δρομολόγηση των αντίστοιχων πολιτικών από το ΥΠΕΝ για τη διείσδυση των ΑΠΕ και αποθήκευσης, θα επαναπροσδιορισθεί θετικότερα ο ρυθμός υλοποίησης των επενδύσεων και ο βαθμός του ανταγωνισμού. 

Επίσης, θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι προοπτικές που αναδύονται από το 10ετές πρόγραμμα ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ. Συγκεκριμένα, προβλέπεται η περαιτέρω ενίσχυση των διεθνών ηλεκτρικών διασυνδέσεων με τις γειτονικές χώρες, η διαχείριση συζήτησης (demand response management), καθώς και η ανάπτυξη μονάδων αποθήκευσης και η συμμετοχή τους στην αγορά, δηλαδή στοιχεία που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για περισσότερους παίκτες. Στο πλαίσιο λοιπόν της ενεργειακής μετάβασης υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί συμμετέχοντες με διαφορετικά χαρακτηριστικά και έντονο ανταγωνισμό. 

Τέλος, πρόσφατα η Κομισιόν εισηγήθηκε τη μεταρρύθμιση του target model. Πώς αξιολογείτε τις προτάσεις της; Μπορούν να διασφαλίσουν τη φθηνή ενέργεια; Η δε χρηματιστικοποίηση των διακυμάνσεων των τιμών μέσω των CfDs θα συνεισφέρει θετικά ή θα επιφέρει ένα επιπρόσθετο ρίσκο;

Η πρόσφατη ενεργειακή κρίση ανέδειξε ότι ο σχεδιασμός της ευρωπαϊκής αγοράς δεν είχε λάβει υπόψη έκτακτες και ακραίες καταστάσεις, όπως αυτές που βιώνουμε τα τελευταία δύο χρόνια. Στην κατεύθυνση αυτή η ΡΑΕ έχει ήδη δρομολογήσει την εκπόνηση στρατηγικής μελέτης προκειμένου να παρέμβει τεκμηριωμένα στη δημόσια συζήτηση. Αναφορικά με τα CfDs πρέπει να πούμε ότι είναι ακόμη ένα εργαλείο που υπάρχει ήδη στις αγορές. Εάν η συνεισφορά τους είναι θετική ή όχι εξαρτάται από την ωριμότητα και τη σοφία των αντισυμβαλλόμενων μερών και των συμμετεχόντων στην αγορά εν γένει. Τέλος, όπως ήδη υπογραμμίστηκε, η ΡΑΕ τάσσεται σταθερά υπέρ της ενσωμάτωσης μηχανισμών ex ante regulation and power mitigation, που θα διασφαλίζουν προληπτικά και αποτελεσματικά έναντι του κινδύνου υπερβολικά υψηλών τιμών στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Η Αρχή έχει ήδη μελετήσει και αποστείλει σχετική μελέτη στον ACER και αποσκοπεί στη θέσπιση πλαισίου για την εκ προοιμίου (ex-ante) απομείωση παρατεταμένων υψηλών χονδρεμπορικής και υπερκερδών, μέσω προσδιορισμού ορίων υποβολής προφορών σε σχέση με το μεταβλητό κόστος των μονάδων, ανάλογα με την τεχνολογία. Η σχετική πρόταση συμπεριλαμβάνει και την περίπτωση port-folio based προσφορές, που είναι συνήθης στις Ευρωπαϊκές αγορές. Η πρόταση αυτή είναι μέρος της ενδελεχούς έρευνας που έχει προκηρύξει η ΡΑΕ στο πλαίσιο της συζήτησης για το European electricity market design.

Επομένως, είναι σαφές ότι η ΡΑΕ παρακολουθεί σε συνεχή βάση και ενδελεχώς τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, σε συνεργασία με όλους τους συναρμόδιους φορείς (ACER, Επιτροπή Ανταγωνισμού) και επεξεργάζεται άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα για την αποτροπή καταχρηστικών στρατηγικών και την προώθηση αποδοτικής λειτουργίας των αγορών, προς όφελος του καταναλωτή και της εθνικής οικονομίας.