Τώρα που ολοκληρώθηκαν οι καταθέσεις των μαρτύρων και οι απολογίες των κατηγορουμένων, είναι η στιγμή να καταγράψουμε και να αναλογιστούμε όσα μάθαμε από τότε που ξέσπασαν οι καταγγελίες για μια από τις πιο γνωστές και σεβαστές οργανώσεις παιδικής προστασίας στην Ελλάδα.
Της Μαρινίκης Αλεβιζοπούλου και του Αυγουστίνου Ζενάκου
Η Κιβωτός του Κόσμου είναι πασίγνωστη. Για πολλούς, έχει υπάρξει συνώνυμη με το ιδανικό της ανιδιοτελούς προσφοράς και μάλιστα στην υπηρεσία των πιο ευάλωτων, των παιδιών που έχουν ανάγκη. Επί δεκαετίες, δεχόταν πλήθος δωρεών σε χρήμα, ακίνητα ή άλλα είδη, συγκεντρώνοντας μια πρωτοφανή περιουσία. Δημόσια πρόσωπα, φορείς και θεσμοί απένειμαν διακρίσεις και τιμές και προέβαλλαν με διθυράμβους τον ιδρυτή της, κληρικό Αντώνιο Παπανικολάου. Και, πάνω απ’ όλα, καθ’ όλη της την πορεία, η Κιβωτός απολάμβανε την εμπιστοσύνη των ελληνικών αρχών, που είναι επιφορτισμένες με την παιδική προστασία στη χώρα.
Και ξαφνικά, τον Νοέμβριο του 2022, μια σειρά από καταγγελίες που έκαναν κάποια παιδιά και γονείς, αλλά και λιγοστοί παιδαγωγοί, άρχισαν να ανοίγουν ρωγμές στο κραταιό αυτό οικοδόμημα κι έκαναν πολλούς να αναρωτηθούν μήπως μέσα από αυτές τελικά διακρίνεται μια φυσιογνωμία της Κιβωτού ολότελα διαφορετική από αυτή που τόσος κόσμος σεβόταν και τιμούσε όλα αυτά τα χρόνια. Μια φυσιογνωμία που, σύμφωνα με τις καταγγελίες, ήταν κακοποιητική, τιμωρητική και ανέντιμη, ενώ ταυτόχρονα υπέβαλλε τα παιδιά σε ένα καθεστώς προσωπολατρείας του ιδρυτή.
Στη χώρα μας, μολονότι κάθε έγκυρος ειδικός έχει επισημάνει ότι τα ιδρύματα είναι εγγενώς κακοποιητικά για τα παιδιά, και παρά την ύπαρξη ενός σχεδίου αποϊδρυματοποίησης που το τότε αρμόδιο Υπουργείο Εργασίας έχει παραλάβει από το 2021, απέχουμε πολύ από την αποϊδρυματοποίηση.
Δυστυχώς, επειδή η βασική λειτουργία της κοινωνικής πρόνοιας, που θα έπρεπε να είναι ο έγκαιρος εντοπισμός οικογενειών που αντιμετωπίζουν προβλήματα φτώχειας ή/και εξαρτήσεων ή ψυχικής υγείας, ώστε μέσω της πλαισίωσης και της στήριξης να βοηθηθούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, είναι από ελλιπής ως ανύπαρκτη, οι εισαγγελείς και τα δικαστήρια απομακρύνουν παιδιά από οικογένειες που κρίνονται ακατάλληλες να τα φροντίσουν με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα από ό,τι χρειάζεται. Το αποτέλεσμα είναι ότι εξακολουθούν να βασίζονται στα ιδρύματα — και, μέχρι να βρεθεί θέση σε κάποιο ίδρυμα, στα νοσοκομεία — για να στεγάσουν αυτά τα παιδιά. Πλήθος ιδρυμάτων, κρατικών, ιδιωτικών και εκκλησιαστικών, εξακολουθούν να αποτελούν τη μοναδική λύση για τη φιλοξενία παιδιών.
Ως εκ τούτου, παρά τις καταγγελίες, η Κιβωτός του Κόσμου δεν ανέστειλε τη λειτουργία της. Μια νέα, προσωρινή διοίκηση, την οποία όρισε η τότε αρμόδια υπουργός Δόμνα Μιχαηλίδου, ανέλαβε να εξυγιάνει την οργάνωση, ώστε να συνεχίσει να φιλοξενεί παιδιά.
Πώς έσπασε η σιωπή
Στις αρχές του 2022, σε μια διαδικτυακή συζήτηση με θέμα την αποϊδρυματοποίηση, μιλούσε μεταξύ άλλων και η Συνήγορος του Παιδιού, Θεώνη Κουφονικολάκου. Στην ημερίδα ήταν επίσης προσκεκλημένη ως ομιλήτρια η Ταξιαρχούλα Σπανού, η οποία σήμερα έχει την επαγγελματική ιδιότητα της κοινωνικής λειτουργού, στην ηλικία των 16 ετών ωστόσο είχε οδηγηθεί σε δομή της Κιβωτού, όπου έζησε ως τα 19 της χρόνια.
Η Τ. Σπανού μίλησε για το βίωμα του εγκλεισμού, χωρίς ωστόσο τότε να κατονομάσει την οργάνωση. Έθεσε μία σειρά θεμάτων και η Θ. Κουφονικολάκου της σύστησε να υποβάλει αναφορά. Στο πλαίσιο της διερεύνησης της αναφοράς των καταγγελιών της Τ. Σπανού, το αρμόδιο τμήμα της ανεξάρτητης αρχής μίλησε με περισσότερα πρόσωπα, ενώ προσήλθαν και άλλα άτομα που είχαν εμπειρία εγκλεισμού σε ιδρύματα της οργάνωσης αλλά και πρώην εργαζόμενοι και εθελοντές.
Το Manifold, σε συνεργασία με την OmniaTV, συμμετέχει στο Παρατηρητήριο της Δίκης της Κιβωτού του Κόσμου, το οποίο καταγράφει όσα συμβαίνουν και λέγονται στο δικαστήριο.
Χρειαζόμαστε την υποστήριξή σας.
Λίγους μήνες αφότου ξεκίνησε η διερεύνηση αυτή, στις 19 Αυγούστου του 2022, ο παιδαγωγός Χρόνης Χλίτσιος παρουσιάστηκε στην Ασφάλεια Βόλου, όπου ανέφερε ότι στις αρχές εκείνου του μήνα είχε σημειωθεί περιστατικό ξυλοδαρμού στη δομή της Κιβωτού στο Διμήνι Βόλου, ενώ δημοσιοποίησε την καταγγελία του και στην προσωπική του σελίδα στο Facebook. Στην ανάρτηση έγραψε πως «είναι το δεύτερο γεγονός μέσα σε 8 μήνες που εμπλέκεται ο ίδιος άνθρωπος σε κακοποίηση ανηλίκου» και πως αυτός ήταν ο λόγος που πήρε την απόφαση να το καταγγείλει στις αρμόδιες αρχές, «προκειμένου να διερευνηθεί σε βάθος η υπόθεση και να αποδοθούν ευθύνες όπου και σε όποιον αναλογούν». Έγραψε επίσης ότι το γεγονός αυτό είχε δημιουργήσει αναστάτωση στους παιδαγωγούς με αποτέλεσμα να συνταχθεί επιστολή διαμαρτυρίας προς την κεντρική διοίκηση της οργάνωσης στην Αθήνα. Και ότι, αφού ο ίδιος ενημέρωσε την διευθύντρια της δομής — και σημερινή κατηγορούμενη — πως προτίθεται να προβεί σε καταγγελία, απολύθηκε «με το αιτιολογικό ότι με τις πράξεις μου παρασύρω και άλλους συναδέλφους σε ανάλογες κινήσεις».
Στο μεταξύ, ο Συνήγορος του Παιδιού, ύστερα από διερεύνηση καταγγελιών και άλλων ατόμων, τα οποία προσήλθαν στην ανεξάρτητη αρχή από τον Μάιο ως και τον Σεπτέμβριο του 2022, συνέταξε πόρισμα, ενώ στοιχεία που τέθηκαν υπόψη του, τα οποία αφορούσαν σε ενδεχόμενη τέλεση αξιόποινων πράξεων, διαβιβάστηκαν στην Εισαγγελία Ανηλίκων Αθηνών και άλλες αρμόδιες εισαγγελικές αρχές.
Η έρευνα των αρχών οδήγησε στην άσκηση διώξεων εναντίον του Αντωνίου Παπανικολάου, της συζύγου του Σταματίας Γεωργαντή, γνωστής και ως «Πρεσβυτέρας», καθώς και άλλων πρώην στελεχών της Κιβωτού.
Πρόκειται για τρεις χωριστές δικογραφίες. Στην πρώτη, η οποία ξεκίνησε να δικάζεται στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών τον Απρίλιο του 2024, κατηγορούμενα είναι οκτώ πρώην στελέχη της οργάνωσης, για σωματικές κακοποιήσεις παιδιών που είχαν στη φροντίδα τους. Στο κατηγορητήριο αναφέρονται βαριές και επικίνδυνες σωματικές βλάβες με ξυλοδαρμούς και σωματικές τιμωρίες, απομονώσεις και εγκλεισμοί παιδιών σε δωμάτια και κτίσματα της οργάνωσης που διαρκούσαν έως και μήνες, καταναγκαστική εργασία και εξαναγκαστική διακοπή φοίτησης από το σχολείο. Επτά από τα στελέχη κατηγορούνται ως φυσικοί αυτουργοί, ενώ ο Α. Παπανικολάου ως ηθικός αυτουργός.
Η δεύτερη δικογραφία αφορά σεξουαλικές κακοποιήσεις παιδιών, με καταγγελλόμενο ως θύτη τον Α. Παπανικολάου. Τον Ιούλιο του 2024, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών αποφάσισε την παραπομπή του ιερέα σε δίκη για το κακούργημα της κατάχρησης σε ασέλγεια σε βάρος δύο ανήλικων αγοριών. Τον Ιούλιο παραπέμφθηκε στο ακροατήριο, δίχως ακόμη να έχει οριστεί δικάσιμος.
Η τρίτη δικογραφία αφορά την οικονομική διαχείριση εκ μέρους των υπευθύνων της οργάνωσης, δηλαδή του ιερέα και της συζύγου του. Οι κατηγορίες που εξετάζονται είναι η απιστία και η υπεξαίρεση. Έχει ασκηθεί δίωξη και η υπόθεση βρίσκεται στο στάδιο της κύριας ανάκρισης.
Υπεράνω πάσης υποψίας
Η δράση του Α. Παπανικολάου στην παιδική προστασία ξεκινά — όπως είπε ο ίδιος στο δικαστήριο — το 1998, όταν διορίστηκε ιερέας στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στην Ακαδημία Πλάτωνος. Σύμφωνα με τα όσα ο ίδιος αφηγείται στις αναρίθμητες συνεντεύξεις και ομιλίες του, αντιλαμβανόμενος τις αυξημένες ανάγκες των παιδιών της περιοχής, αποφάσισε να δράσει και εκτός ναού. Έτσι, νοίκιασε ένα παλιό καφενείο και το μετέτρεψε, μαζί με τη σύζυγό του, σε τόπο συνάντησης των παιδιών της περιοχής, παρέχοντάς τους φαγητό και βοήθεια με το σχολικό τους διάβασμα.
Τον Σεπτέμβριο του 2003, η σύζυγός του και η μητέρα του σύστησαν — ως αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία — τη μη κυβερνητική οργάνωση με την επωνυμία «Κιβωτός του Κόσμου». Ως σκοπός της εταιρείας ορίστηκε η άσκηση κοινωφελούς έργου και η παροχή κάθε είδους βοήθειας σε νέους και παιδιά που προέρχονται από περιθωριοποιημένες οικογένειες ή ανήκουν σε κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτες ομάδες. Μεταξύ άλλων, η Κιβωτός αναλαμβάνει την επιμέλεια, τη φροντίδα, την άσκηση της γονικής μέριμνας ή την επιτροπεία ανηλίκων που τελούν υπό κίνδυνο ή στερούνται κατάλληλου οικογενειακού περιβάλλοντος.
Συνολικά η οργάνωση απέκτησε οκτώ ιδρυματικές δομές φιλοξενίας παιδιών: δύο στην Αττική (μία στην Άνοιξη και μία στον Πειραιά), στη Χίο, στην Κόνιτσα, στην Πωγωνιανή Ιωαννίνων, στην Καλαμάτα και δύο δομές στον Βόλο (μία στον Άνω Βόλο και μία στο Διμήνι).
Και τα δύο ακίνητα του Βόλου ήταν δωρεά του Κωνσταντίνου Λούλη, του γνωστού βολιώτη αλευροβιομήχανου, που είχε διορίσει η κυβέρνηση Τζανετάκη διοικητή του Αγίου Όρους την περίοδο 1989-1991 και που έγινε γνωστός για τη σχέση του με τον Ηγούμενο Εφραίμ και για την ίδρυση του Συλλόγου Φίλων Ιεράς Μονής Βατοπεδίου. Έχοντας υπηρετήσει ως ταμίας του Ιδρύματος Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, με τον οποίον τον συνέδεε παλαιά φιλία, ο Κ. Λούλης είχε διοριστεί Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Τουρισμού από τον Κυριάκο Μητσοτάκη το 2019, αλλά υποχρεώθηκε σε παραίτηση όταν αποκαλύφθηκε πως δεν είχε πτυχίο ΑΕΙ, όπως όριζε ο νόμος τον οποίο είχε ψηφίσει η ίδια η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Την ίδια περίοδο, δέχτηκε επικρίσεις για τις φιλοχουντικές απόψεις που εξέφρασε σε βιβλίο που εξέδωσε ως ερασιτέχνης ιστορικός, ενώ υπηρέτησε και ως δημοτικός σύμβουλος Βόλου με την παράταξη του δημάρχου Αχιλλέα Μπέου.
Ο Κ. Λούλης μπορεί να ήταν ο μοναδικός δωρητής της Κιβωτού που εμφανίστηκε στο δικαστήριο να καταθέσει υπέρ του Α. Παπανικολάου, δεν ήταν ωστόσο σε καμία περίπτωση ο μοναδικός μεγάλος δωρητής της οργάνωσης. Χώρο για τη δημιουργία ιδρύματος φιλοξενίας παιδιών δώρισε και η οικογένεια του γνωστού καπνοβιομήχανου στην Καλαμάτα Κωνσταντίνου Καρέλια, ενώ η ανακαίνιση του κτιρίου της οργάνωσης στην οδό Σαρπηδόνος στον Κολωνό, χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο έχει δωρίσει συνολικά 2,425 εκατομμύρια ευρώ στην Κιβωτό. Ο εξοπλισμός του κτιρίου της Σαρπηδόνος ήταν χορηγία της ΣΥΝ- ΕΝΩΣΙΣ, της Εταιρείας Κοινωνικής Προσφοράς Ελληνικού Εφοπλισμού.
Και πώς να μην κεντρίσει την προσοχή ισχυρών δωρητών ένας κληρικός ο οποίος αναγνωρίζεται για την «ανιδιοτελή προσφορά του» από την Προεδρία της Δημοκρατίας ή την Ευρωπαϊκή Ένωση — και μάλιστα όταν μόλις έναν χρόνο πριν ξεσπάσουν οι καταγγελίες, την περίοδο που η αρμόδια υπουργός Δόμνα Μιχαηλίδου διακήρυσσε το έργο της για τις ουσιαστικές προδιαγραφές που έθεσε ως προϋπόθεση για τη λειτουργία των ιδρυμάτων, το Υπουργείο Εργασίας χορήγησε στην Κιβωτό ειδική πιστοποίηση πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας;
Οι βραβεύσεις, οι «βραβεύσεις» και τα «χιλιάδες παιδιά»
«Υπάρχει και μια πλευρά των βραβείων που θα έλεγα είναι χρήσιμη» είπε το μακρινό 2009 σε μια συνέντευξή του ο Α. Παπανικολάου και έσπευσε να εξηγήσει τους λόγους. «Λειτουργούν ως πιστοποίηση, γιατί είναι δύσκολοι οι καιροί. Υπάρχουν διάφορα άσχημα που έχουν γίνει και ο κόσμος είναι δύσπιστος και δύσκολα αποφασίζει να βοηθήσει. Όμως τα βραβεία βοηθούν. Και δεν είναι μόνο της UNESCO, είναι και των δύο Προέδρων της Δημοκρατίας, μας βράβευσε και η Ακαδημία Αθηνών στις 30 Δεκέμβρη, μας κάλεσαν να μιλήσουμε στη Βουλή. Αναγνωρίζεται η προσφορά μας, που όμως προέρχεται κυρίως από τον απλό τον κόσμο, τον φτωχό, και κάποιους λιγοστούς ανθρώπους που έκαναν μια γενναιόδωρη κίνηση και μας βοήθησαν».
Η αλήθεια λοιπόν είναι πως έχει λάβει ουκ ολίγες διακρίσεις για την προσφορά του στον τομέα της παιδικής προστασίας. Από την Ακαδημία Αθηνών το 2008 μέχρι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που τον βράβευσε το 2018 με το βραβείο του «Ευρωπαίου Πολίτη», ύστερα από πρόταση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρη Παπαδημούλη, και από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και την Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ, μέχρι την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, η οποία του απένειμε το 2021 τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος.
Μία από τις διακρίσεις της Κιβωτού, ωστόσο, προσέλαβε ιδιαίτερη σημασία για την αποδεικτική διαδικασία, καθώς αφορά την γεωργική σχολή που οι κατηγορούμενοι ισχυρίζονται πως λειτουργούσαν στο παράρτημα της Κιβωτού στον Βόλο. Πρόκειται για το GENE Global Education Award, το οποίο απονέμει το Global Education Network Europe (GENE), ένας οργανισμός της ΕΕ στον οποίο συμμετέχουν υπουργεία και υπηρεσίες από τα κράτη-μέλη.
Η ιδιαίτερη σημασία έγκειται στο γεγονός ότι τα πρώην στελέχη της Κιβωτού κατηγορούνται, ανάμεσα σε άλλα, πως εξανάγκαζαν ορισμένα παιδιά σε πολύωρες και εξαντλητικές, αγροτικές εργασίες. Η υπεράσπιση, αντιθέτως, υποστήριξε πως οι εργασίες αυτές, που δεν ήταν ούτε πολύωρες ούτε εξαντλητικές, γίνονταν σε πλαίσιο εκπαιδευτικό, πως επρόκειτο μ’ άλλα λόγια για την περίφημη γεωργική σχολή της Κιβωτού, η οποία μάλιστα έχει βραβευτεί με ευρωπαϊκό βραβείο.
Και πράγματι, υπάρχουν μια σειρά δημοσιεύματα, όπως της αγγλόφωνης Καθημερινής, του ΣΚΑΪ, του enikos.gr, του grtimes και του Πρώτου Θέματος, που ενημερώνουν ακριβώς ότι η Κιβωτός και ο Πάτερ Αντώνιος βραβεύτηκαν με το Βραβείο GENE και απέσπασαν το χρηματικό έπαθλο των 10.000 ευρώ. Το ίδιο αναφέρει και το σχετικό λήμμα στη Wikipedia.
Ύστερα από έρευνά μας, ωστόσο, προέκυψε ότι η Κιβωτός του Κόσμου προτάθηκε από το Υπουργείο Παιδείας να είναι υποψήφια για τα Βραβεία GENE, ήταν η «εθνική πρόταση», δεν κέρδισε όμως κανένα βραβείο. Ταυτόχρονα, η «σχολή» δεν είχε καμία πιστοποίηση για να λειτουργεί ούτε μπορούσε να δώσει κάποιο πιστοποιητικό στους «σπουδαστές» της.
Επίσης, από τη Διεύθυνση Εθιμοτυπίας του Υπουργείου Εξωτερικών μάς πληροφόρησαν ότι το Διάσημο του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικος ουδέποτε επιδόθηκε και έχει πλέον ανακληθεί με προεδρικό διάταγμα του Απριλίου 2024.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το υπουργείο Παιδείας διέταξε την αφαίρεση κάθε αναφοράς στον Α. Παπανικολάου και στην Κιβωτό του Κόσμου από τα σχολικά βιβλία της Γ’ Γυμνασίου και Α’ Λυκείου που δόθηκαν φέτος στα σχολεία.
Όλες αυτές οι διακρίσεις και οι σημαντικές οικονομικές δωρεές, δίνονταν στο όνομα της προστασίας των παιδιών, ο αριθμός των οποίων, ωστόσο, ποικίλλει ανά περιόδους. Σε κάποιες συνεντεύξεις του ο ιερέας δήλωνε ότι είναι περίπου 600, αλλού ότι είναι 400, ενώ οι συνήγοροί του στη δίκη που διεξάγεται αυτή την περίοδο κάνουν λόγο για συνολικό αριθμό άνω των 9.000 παιδιών που πέρασαν διαχρονικά από την οργάνωση — ακούσαμε μέχρι και για 11.000 παιδιά στις πρώτες δικασίμους.
Στα χέρια της νέας (και προσωρινής) διοίκησης, ωστόσο, δεν παραδόθηκαν ούτε χιλιάδες, ούτε τόσες εκατοντάδες παιδιά, όπως υποστηρίζει ο ιδρυτής της Κιβωτού και η υπεράσπισή του. Ο ακριβής αριθμός των παιδιών που βρέθηκαν συνολικά σε όλες τις δομές της οργάνωσης ήταν 131.
Εις το όνομα του πατρός
«Χρόνια πολλά, “El Capitan”», γράφει το πανό στην πρόσοψη του κτιρίου στη Ζηνοδώρου, στον Κολωνό, όπου βρίσκονται τα κεντρικά της οργάνωσης. Είναι 17 Ιανουαρίου 2020, ανήμερα της ονομαστικής γιορτής του Α. Παπανικολάου. Τον τραβούν βίντεο καθώς περπατάει προς την είσοδο του κτιρίου, κρατώντας το αριστερό χέρι ενός παιδιού εκείνος και το δεξί χέρι η Πρεσβυτέρα. Μόλις πλησιάζουν, η μπάντα ξεκινά να παίζει. Από τα σκαλιά της εισόδου μέχρι το πεζοδρόμιο έχουν συγκεντρωθεί παιδιά και εργαζόμενοι. Μόλις τελειώνει το τραγούδι, μια γυναίκα που στέκεται μπροστά δίνει το έναυσμα στα παιδιά: «Χρόνια πολλά, πατέρα μας» φωνάζουν εκείνα εν χορώ.
«Γραφείο Πάτερ / El Capitan» γράφει και η ταμπέλα στο εσωτερικό του κτιρίου και ο «Capitan» είναι πανταχού παρών. Από τις αγιογραφίες στο δεύτερο κτίριο της δομής στη Σαρπηδόνος, όπου είχε δημιουργηθεί εκκλησία στον τελευταίο όροφο, ως τις «αυθόρμητες» ζωγραφιές των παιδιών που τον απεικονίζουν. «Είχε εμμονή με το να του προσφέρουν δώρα τα παιδιά» μάς είπε ένα παιδί, πρώην φιλοξενούμενο της Κιβωτού, από τη δομή του Πειραιά.
«Με το που έμπαινες μέσα, υπήρχε ένα κάδρο με ζωγραφισμένο τον Πατέρα Αντώνιο. Σχεδόν έμοιαζε με αγιογραφία. Ήταν ότι ο λόγος του πατέρα ήταν νόμος» ανακάλεσε στη μνήμη της η Θεώνη Κουφονικολάκου, εξιστορώντας στο δικαστήριο την επιτόπια έρευνα του κλιμακίου της ανεξάρτητης αρχής στη δομή του Βόλου, κατά τη διάρκεια διερεύνησης των καταγγελιών.
«Κιβωτός του Κόσμου / Ήπειρος» γράφει με λευκά σιδερένια γράμματα πάνω από την πύλη με τα μπλε κάγκελα. Είναι η ακριτική δομή της οργάνωσης στην Πωγωνιανή, όπου παιδιά κατοικούν απομακρυσμένα, σε απόσταση μόλις 850 μέτρων από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Και πάλι μια κάμερα κινηματογραφεί την άφιξη του Πατρός Αντωνίου και της Πρεσβυτέρας. Ημερομηνία ανάρτησης του βίντεο στη σελίδα «Υποστηρικτές της Κιβωτού» στο facebook είναι η 17η Αυγούστου 2018. Κρατώντας και πάλι ένα μικρό παιδί από το χέρι, ο Α. Παπανικολάου περνάει το κατώφλι. Ο προαύλιος χώρος είναι μοιρασμένος σε δύο επίπεδα. Στο πάνω, ακριβώς πίσω από τα κάγκελα, πιασμένα σε κύκλο βλέπουμε τα μικρά και τα μεσαία κορίτσια της δομής μαζί με κάποιες παιδαγωγούς. Στο κάτω επίπεδο, και πάλι πιασμένα σε κύκλο τα αντίστοιχης ηλικίας αγόρια. Ένας κλαριντζής που βρίσκεται στο βάθος ξεκινάει να παίζει. Ο ιερέας μπαίνει στη μέση του κύκλου των κοριτσιών κι εκείνα αρχίζουν να χορεύουν τσάμικο τραγουδώντας του: «Εσείς βουνά των Γρεβενών και πεύκα του Μετσόβου / Παπαντώνη μας λεβέντη». Στον χορό μπαίνει και ο υπεύθυνος της δομής και κατηγορούμενος στη δίκη που διεξάγεται.
Κάπως έτσι λοιπόν έμοιαζε αυτή η ιδιότυπη μορφή «οικογένειας» που είχε δημιουργηθεί στην Κιβωτό, με τον Α. Παπανικολάου στον ρόλο του πατέρα αλλά όχι μόνο. Αυτή η «οικογένεια» της Κιβωτού, προκάλεσε το ενδιαφέρον της έδρας του δικαστηρίου, όταν κατά τη διάρκεια της απολογίας της η κατηγορούμενη πρώην διευθύντρια των δύο δομών του Βόλου είπε ότι για τις αποφάσεις «συζητούσαμε σαν οικογένεια».
«Χρησιμοποιήσατε τον όρο “οικογένεια” και υπήρχε και γραμμή να είστε σαν οικογένεια. Από πού ερχόταν;», ρώτησε ο Πρόεδρος.
«Εγώ το βρήκα εκεί», απάντησε η κατηγορούμενη.
«Τον όρο “οικογένεια” δεν τον είχατε ακούσει από κάποιον ανώτερο;» επέμεινε ο Πρόεδρος.
«Αν με ρωτάτε αν τον έχω ακούσει από τον Πατέρα Αντώνιο δεν θυμάμαι» απάντησε η κατηγορούμενη. «Όταν πήγα πρώτη φορά, μου είπε η υπεύθυνη των κοινωνικών υπηρεσιών να βγω στην τραπεζαρία και εκεί νομίζω το άκουσα πρώτη φορά».
Τόσο ο ίδιος ο Α. Παπανικολάου όσο και η σύζυγός του, Σ. Γεωργαντή, περιγράφοντας τον ρόλο του και τα καθήκοντά του στην οργάνωση, είπαν ότι δεν ασχολιόταν με την καθημερινή διαχείριση, ότι είχε ένα γραφείο στο οποίο δεχόταν υποψήφιους χορηγούς, για τους οποίους ήταν σημαντικό να δουν εκείνον προκειμένου να εμπιστευτούν την περιουσία τους, και ότι σε σχέση με τα παιδιά κρατούσε το πνευματικό κομμάτι, μέσω των εξομολογήσεων. Άρα, πέρα από «πατέρας» που καλωσόριζαν τα παιδιά «στα σπίτια της Κιβωτού», ήταν και ο πνευματικός τους, ενώ σε πολλές περιπτώσεις ήταν και αυτός που τα βάφτιζε.
Υπάρχουν ουκ ολίγες φωτογραφίες και βίντεο στις ομάδες υποστηρικτών της οργάνωσης από τέτοιες βαφτίσεις. Οι αλλαγές των ονομάτων των παιδιών, η διαγραφή δηλαδή της ταυτότητας με την οποία είχαν μεταφερθεί στη δομή και η δημιουργία μιας αυθαίρετης νέας, ήταν κάτι που εντυπωσίασε την ειδική επιστημόνισσα του Συνηγόρου του Πολίτη στον κύκλο δικαιωμάτων του παιδιού, Σαμάνθα Στρατιδάκη. Όπως είπε στην κατάθεσή της, «όλα τα παιδιά συστήνονταν και αποκαλούνταν με τα ονόματα της Κιβωτού».
Διαβάστε το Μέρος Β΄: «Κορίτσια, χέρια – πόδια – πάτωμα!»