Η καταναγκαστική εργασία παιδιών είναι μία από τις βασικές κατηγορίες με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπος ο ιδρυτής της Κιβωτού, ιερέας Αντώνιος Παπανικολάου, αλλά και επτά ακόμα στελέχη της οργάνωσης. Από την πλευρά τους απαντούν ότι δεν ήταν «καταναγκαστική αγροτική εργασία» αλλά μαθητεία σε «Γεωργική Σχολή» της οργάνωσης, η οποία μάλιστα «έχει βραβευτεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση». Το ψάξαμε. Και η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική.
Της Μαρινίκης Αλεβιζοπούλου και του Αυγουστίνου Ζενάκου
Στην πρώτη δίκη της Κιβωτού του Κόσμου, η οποία διεξάγεται στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών, οκτώ πρώην στελέχη της οργάνωσης κατηγορούνται για σωματικές κακοποιήσεις παιδιών που είχαν στη φροντίδα τους και άλλα αδικήματα. Επτά από τα στελέχη κατηγορούνται ως φυσικοί αυτουργοί, ενώ ο ιδρυτής και πρώην επικεφαλής της οργάνωσης, Πάτερ Αντώνιος Παπανικολάου, ως ηθικός αυτουργός.
Οι συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων, όπως είναι λογικό, προσπαθούν να αναδείξουν υπό θετικό φως το κοινωφελές έργο που έχει προσφέρει η οργάνωση τα προηγούμενα χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν τονίσει επανειλημμένα την αναγνώριση την οποία απολάμβανε η Κιβωτός, αλλά και προσωπικά ο ιδρυτής της, η οποία πιστοποιείται, μεταξύ άλλων, από τις πολλαπλές διακρίσεις και βραβεία που της έχουν απονεμηθεί.
Ένα τέτοιο βραβείο είναι το GENE Global Education Award, το οποίο απονέμει το Global Education Network Europe (GENE), ένας οργανισμός της ΕΕ στον οποίο συμμετέχουν υπουργεία και υπηρεσίες από τα κράτη-μέλη.
Τα Βραβεία GENE έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την αποδεικτική διαδικασία, καθώς αφορούν την γεωργική σχολή που οι κατηγορούμενοι ισχυρίζονται πως λειτουργούσαν στο παράρτημα της Κιβωτού στον Βόλο. Η ιδιαίτερη σημασία έγκειται στο γεγονός ότι τα πρώην στελέχη της Κιβωτού κατηγορούνται, ανάμεσα σε άλλα, πως εξανάγκαζαν ορισμένα παιδιά σε πολύωρες και εξαντλητικές, αγροτικές εργασίες.
Η υπεράσπιση, αντιθέτως, υποστηρίζει πως οι εργασίες αυτές, που δεν ήταν ούτε πολύωρες ούτε εξαντλητικές, γίνονταν σε πλαίσιο εκπαιδευτικό, πως επρόκειτο μ’ άλλα λόγια για την περίφημη γεωργική σχολή της Κιβωτού, η οποία μάλιστα έχει βραβευτεί με ευρωπαϊκό βραβείο.
Και πράγματι, υπάρχουν μια σειρά δημοσιεύματα, όπως της αγγλόφωνης Καθημερινής, του ΣΚΑΪ, του enikos.gr, του grtimes και του Πρώτου Θέματος, που ενημερώνουν ακριβώς ότι η Κιβωτός και ο Πάτερ Αντώνιος βραβεύτηκαν με το Βραβείο GENE και απέσπασαν το χρηματικό έπαθλο των 10.000 ευρώ.
Το πρόβλημα είναι ότι ουδέποτε βραβεύτηκαν. Ή, μάλλον, ένα από τα προβλήματα, διότι υπάρχουν κι άλλα που θα παραθέσουμε στη συνέχεια.
Η βράβευση που δεν έγινε
Επικοινωνήσαμε με τη γραμματεία των Βραβείων GENE, η οποία μας ενημέρωσε για τα εξής:
«Η πρωτοβουλία “Γεωργική Σχολή της Κιβωτού”, την οποία λειτουργεί η οργάνωση Κιβωτός του Κόσμου, προτάθηκε για το GENE Award 2020/2021. Ωστόσο, ούτε η πρωτοβουλία, ούτε η οργάνωση, ούτε οποιοδήποτε άτομο συνδεδεμένο με αυτήν, ήταν ανάμεσα στους βραβευθέντες».
Για του λόγου το αληθές, η έκδοση των Βραβείων GENE για το 2020/21 πράγματι δεν αναφέρει πουθενά την Κιβωτό του Κόσμου.
Στα Βραβεία GENE, οι προτάσεις γίνονται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών της ΕΕ — στην περίπτωση της χώρας μας, από το Υπουργείο Παιδείας. Μ’ άλλα λόγια, η Κιβωτός του Κόσμου προτάθηκε από το Υπουργείο Παιδείας να είναι υποψήφια για τα Βραβεία GENE, ήταν η «εθνική πρόταση», και έλαβε μάλιστα και «βεβαίωση» γι’ αυτό. Δεν κέρδισε όμως κανένα βραβείο.
Κι εδώ ξεκινούν τα υπόλοιπα προβλήματα. Διότι η δημοσίευση ανακριβών πληροφοριών σε ΜΜΕ, όπως η Καθημερινή, ο ΣΚΑΪ ή το Πρώτο Θέμα, είναι ασφαλώς μια παθογένεια της δημόσιας σφαίρας, η δημοσίευση ανακριβών πληροφοριών από τις ελληνικές αρχές, όμως, είναι άλλης τάξης ζήτημα.
Σε Δελτίο Τύπου του υπουργείου, που δημοσιεύτηκε στις 11 Μαΐου του 2021, διαβάζουμε ότι η — τότε αλλά και σημερινή — Υφυπουργός Παιδείας, Ζέττα Μακρή, «συνεχάρη θερμά το Γεωργικό Σχολείο Βόλου της Κιβωτού του Κόσμου για την κατάκτηση του βραβείου GENE, της Ε.Ε., έτους 2020/2021, που αφορά στην ποιότητα και στην καλή πρακτική στην παγκόσμια εκπαίδευση».
Η κ. Μακρή, μάλιστα, λέει το Δελτίο Τύπου, «μόλις ενημερώθηκε από τον Γενικό Γραμματέα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης & Διά Βίου Μάθησης κ. Γ. Βούτσινο, την Δευτέρα 10 Μαΐου, την επιτυχή έκβαση της υποψηφιότητας της ΚΙΒΩΤΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ και, συγκεκριμένα, του παραρτήματός της, του Γεωργικού Σχολείου Βόλου, εξέφρασε την απόλυτη ικανοποίησή της για τη δικαίωση μιας τόσο αξιόλογης συμμετοχής, η οποία προωθήθηκε από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας».
Μόνο που η «επιτυχής έκβαση της υποψηφιότητας» δεν συνέβη ποτέ.
Το υπουργείο παραπλανούσε σε γνώση του;
Τα Βραβεία GENE παίρνουν τις πληροφορίες τους από τις εθνικές αρχές. Όταν λοιπόν κάνουν λόγο για τη «Γεωργική Σχολή της Κιβωτού», αυτό συμβαίνει διότι αυτή την πληροφορία τους έδωσε το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, όταν έκανε την «εθνική πρόταση».
Κατά τη διάρκεια της δίκης της Κιβωτού, ωστόσο, και παρότι οι επικλήσεις της «γεωργικής σχολής» από την υπεράσπιση των κατηγορουμένων είναι συχνές, δεν έχει προκύψει το παραμικρό στοιχείο ότι η «σχολή» αυτή είχε οποιαδήποτε πιστοποίηση. Η μάρτυρας Α.Θ., μάλιστα, η οποία ήταν διευθύντρια των κοινωνικών υπηρεσιών στην Κιβωτό και τυγχάνει σύζυγος ενός από τους κατηγορούμενους, κατέθεσε ότι:
«…δεν υπήρχε πιστοποίηση […] είχε ξεκινήσει αυτή η προσπάθεια και τη συνέχισα εγώ. Έγινε αυτή η προσπάθεια όταν ήταν υπουργός η κυρία Κεραμέως και θέλαμε να βρεθεί κάτι στο υπουργείο για να μας επιτρέπει να δίνουμε μια πιστοποίηση στα παιδιά. Εν τέλει ψηφίστηκε ο νόμος για την επαγγελματική κατάρτιση. Από τότε πάλι πιέζαμε και υπάρχουν και πολλά email, γιατί μας λέγανε ότι, ναι μεν βγάλαμε το νομοσχέδιο, όμως πρέπει να δημιουργηθούν κάποιες επιτροπές, οι οποίες δεν έγιναν ποτέ. Παρόλα αυτά προσπαθούσαμε, έστω και άτυπα, να δώσουμε κάποιες δεξιότητες». Σύμφωνα και πάλι με την ίδια μάρτυρα ήταν η Υφυπουργός Παιδείας αυτή που πρότεινε την «γεωργική σχολή» της Κιβωτού για το ευρωπαϊκό βραβείο.
Από τις αρχές του 2022, όταν ξέσπασαν οι καταγγελίες εναντίον του Πάτερ Αντώνιου και των άλλων πρώην στελεχών της Κιβωτού, έχει συχνά διατυπωθεί η απορία πώς είναι δυνατόν — αν οι καταγγελίες αποδειχθεί ότι αληθεύουν — να μην έχει αντιληφθεί τίποτα καμία από τις αρχές (εισαγγελείς, δικαστές, υπουργεία), που εμπιστεύονταν την Κιβωτό όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Η απορία αυτή ίσως παίρνει έναν διαφορετικό χαρακτήρα, αν αναρωτηθεί κανείς: το Υπουργείο Παιδείας πρότεινε για βράβευση σε θεσμό της ΕΕ μια φερόμενη ως σχολή δίχως καμία πιστοποίηση, και στη συνέχεια παραπλάνησε σκόπιμα και επίσημα το κοινό ότι η σχολή βραβεύτηκε, ενώ δεν έχει βραβευτεί;
Θέσαμε τα ερωτήματα αυτά στην Υφυπουργό Παιδείας αλλά ως την ώρα της δημοσίευσης δεν είχαμε λάβει απάντηση.
[Ενημέρωση 26/09/2024:] Το Γραφείο Τύπου της Υφυπουργού μάς απάντησε τα εξής:
«Η Υφυπουργός Παιδείας Ζέττα Μ. Μακρή, όταν εκδόθηκε το δελτίο τύπου στο οποίο αναφέρεστε, δεν είχε την αρμοδιότητα της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Ο, τότε, αρμόδιος Γενικός Γραμματέας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης & Διά Βίου Μάθησης κ. Γ. Βούτσινος την ενημέρωσε σχετικά, θεωρώντας ότι την ενδιαφέρει λόγω εντοπιότητας για αυτό εκδόθηκε το δελτίο τύπου.»
Ειρήσθω εν παρόδω, από τη Διεύθυνση Εθιμοτυπίας του Υπουργείου Εξωτερικών μάς πληροφόρησαν ότι το Διάσημο του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικος, το οποίο είχε απονεμηθεί το 2022 στον Πάτερ Αντώνιο, ουδέποτε επιδόθηκε και έχει πλέον ανακληθεί με προεδρικό διάταγμα του Απριλίου 2024.